Ron Rash - Serena

Ik lees de laatste tijd wat minder. Ik ben naast het lezen een beetje creatief aan het rommelen. Maar deze fascinerende roman las ik nog net op de drempel naar december uit.

Serena speelt zich af in North Carolina rond 1920 (The Great Depression), het toneel is dat van de houthandel: de enorme houtkap die zich in dit soort ruige gebieden afspeelde. Ik zeg met opzet het toneel, want Rash baseerde zijn verhaal op het klassieke Elizabethaanse drama. Het boek bevat 4 delen en een zgn. 'coda' (eindstuk) waarin we lezen hoe het de hoofdpersoon, Serena, verder vergaat. De schrijver heeft zich erg laten beïnvloeden door zowel William Shakespeare als Christopher Marlowe, de grote schrijvers van het Elizabethaanse toneel.

Serena is de kersverse bruid van Pemberton, die hij meeneemt vanuit Boston naar de plek waar hij al langere tijd woont: het kamp van de houthakkers in een gebied in de Appalachen. In het begin van het verhaal wordt een belangrijke toon gezet, wanneer Serena wordt geconfronteerd met Rachel Harmon, een voormalig, zwanger liefje van Pemberton en haar vader:

'U beweert dus dat zij het kind van mijn man draagt.'
'Dat is niet alleen een bewering', zei Harmon.
'Dan mag u zich een gelukkig man prijzen', zei Serena tegen Harmon. 'Beter zaad om een kind bij haar te verwekken zult u niet vinden. Dat blijkt wel uit de omvang van haar buik'.
Serena keek de dochter aan.
'Maar meer zul je er niet van hem krijgen. Ik ben er nu. Alle andere kinderen die hij krijgt zullen van mij zijn.'

Serena is een keiharde vrouw die geen emoties kent, behalve voor haar man, zo lijkt het maar zelfs als ze haar genegenheid voor hem laat zien, krijg je daar een ongemakkelijk gevoel bij. Hier klopt iets niet, dacht ik steeds.
Maar het is niet alleen het verhaal van Serena. Het is ook een aanklacht tegen de enorme houtkap en ontbossing die daar in het begin van de 20e eeuw heeft plaatsgevonden; de Pembertons krijgen te maken met de overheid, die van het gebied een nationaal park willen maken: het begin van het Smoky Mountains National Park. Om de houtkap zo vlug mogelijk door te zetten en zo snel mogelijk de winst op te strijken, gaan de Pembertons letterlijk over lijken; een ieder die ze dwars zit wordt omgelegd.
Als blijkt dat Serena geen kinderen kan krijgen, brokkelt haar laatste restje menselijkheid weg en zet zij een meedogenloze jacht in op het kind van Pemberton dat hij bij Rachel heeft verwekt, de jongen Jacob.

Ron Rash is van huis uit een dichter, en dat is te merken. Niet alleen aan de vorm (de vier delen, de verhalen van de houthakkers die commentaar vormen op het verhaal van de Pembertons) maar ook aan de manier waarop dit verhaal geschreven is. Hij zet beelden neer die zich zo in mijn hoofd hebben vastgezet dat ik denk dat ik ze er nooit meer uitkrijg;  de mannen hebben erg veel ontzag voor Serena, vooral als ze een adelaar africht om op slangen te jagen; slangen waren één van de grootste bedreigingen voor de mannen die op de hellingen bezig waren met de houtkap. Het beschreven beeld waarin zij uitrijdt op haar witte schimmel met op haar arm de enorme adelaar,  maakt haar een haast mythische verschijning.
Andere beelden zijn die van de zwoegende mannen op de onherbergzame hellingen, vooral in de winter. Het gevecht tussen Pemberton en een beer. De adelaar op jacht naar slangen. Een jonge leerling, die bij de zagerij in het water valt en onder de stammen terecht komt. De rij mannen die elke dag staat te wachten bij het kamp in de hoop een baantje te krijgen  Het gevecht tussen de adelaar en een komodo-varaan, meegekomen met een reizend circus....het boek staat bol van dat soort beelden. Vooral het berggebied wordt zo goed in taal gevat dat je er midden in staat. Zoals ik in een engelstalige recensie heb gelezen:

His background as a narrative poet enlivens the imagery of this story. Rash captures the language of the mountains, long reputed to be Elizabethan in character and pronunciation, a myth that reinforces the reality of the characters' speech. The historical reality of the fight for the Great Smoky Mountains National Park is brought to life here, both sides being presented. 

 Er is heel veel uit dit verhaal te halen, veel meer dan ik hier beschrijf (zoals het feit dat Serena verwijst naar godin Selena en het verhaal dat overeenkomsten heeft met Shakespeare's Macbeth) en dat maakt het niet alleen een dwingend verhaal vol met beelden, maar ook een rijk verhaal. Het is een typisch Amerikaans verhaal met veel natuurbeschrijvingen, maar ook het verhaal van een maatschappelijke en meedogenloze strijd om de natuur. Het is een misdaadroman, een psychologische roman, een literaire roman. Het is dat alles tegelijk. En ik heb het nog net op tijd gelezen om het ook nog te kunnen laten meedingen met de beste boeken die ik dit jaar gelezen heb!