Keizerlijke inzichten

Alan Judd: De laatste kus van de keizer
Onderschrift: De nadagen van de Duitse keizer Wilhelm II in Nederland

BBNC uitgevers, 2009, 191 blz.


Omdat ik niet ver van Huis Doorn woon, heb ik wel een bijzondere interesse in de laatste bewoner van dit Utrechtse landhuis. De geschiedenis van dit huis en omringende gronden gaat terug tot de 9e eeuw, toen het een kasteel was. In de loop der tijd is het kasteel een aantal keren verwoest en weer opgebouwd, en in de 18e eeuw grondig verbouwd tot het landhuis dat het nu nog is. In 1920 betrok de laatste keizer van het Duitse rijk, Wilhelm II het huis. Wilhelm II was in 1918 gevlucht uit Duitsland na een gedwongen aftreden en het dreigement van de geallieerden hem te arresteren als oorlogsmisdadiger. Op uitnodiging van koningin Wilhelmina is hij naar Nederland gekomen, eerst in Amerongen en vanaf 1920 in Doorn. Hij ligt overigens ook begraven in een mausoleum op het landgoed van huis Doorn, waardoor ieder jaar nog steeds veel Duitsers de reis naar Doorn maken om de keizer eer te bewijzen.
Al eerder las ik de roman De keizer en de astroloog van Kees 't Hart, waarin de jonge psychiater en amateur-astroloog Simon Vestdijk (de schrijver was ook een bewoner van Doorn) wordt uitgenodigd door Wilhelm II. Van dit boek herinner ik mij Wilhelm als een man vol trauma's en bij tijden tamelijk onevenwichtig, zelfs tegen waanzin aan; bekend is dat de keizer elke dag in een speciaal daarvoor aangelegde schuur hout ging hakken en wel zo onmatig dat na enkele jaren het landgoed rond huis Doorn geheel ontbost was.
In De laatste kus van de keizer komt een heel andere man naar voren, een denker, een zachtaardige, eenzame, wijze man die geheel zijn eigen gang gaat. Het verhaal speelt zich af in 1940, als de Duitsers Nederland net bezet hebben. De keizer krijgt bewaking van de SS en de Wehrmacht onder leiding van Untersturmführer Martin Krebbs.
Deze SS-er raakt door zijn gesprekken met de keizer, die bepaald geen aanhanger van het nazisme is (zijn vrouw Hermine des te meer) aan het twijfelen over het gedachtegoed van Hitler en het nazisme. Na een bezoek van Himmler aan huis Doorn, die fijntjes uitlegt hoe men de joodse kinderen denkt te 'entlösen', kan Krebbs zijn bewondering voor alles waar Hitler voor staat niet meer volhouden. Zijn twijfel wordt nog verergerd door zijn verliefdheid op het joodse dienstmeisje Akki. Enfin, het verhaal wordt ook nog spannend als blijkt dat iemand vanuit het huis of de tuin eromheen berichten zendt naar Engeland en de SS de meedogenloze kolonel Kaltzbrunner stuurt om deze rat te vangen.
Dit is een goed geschreven, historisch onderbouwd verhaal waarin de bezetting, het nazisme en de persoon van de keizer mooi worden verbonden. Wat ik jammer vind van dit soort historische romans, is dat je niet weet wat er nu werkelijk gebeurd is en wat fictie is. Maar aan de andere kant: maakt het uit? Ik heb weer een heel ander beeld van de keizer gekregen. Wel ben ik nu vastbesloten te gaan uitzoeken wat voor persoon deze intrigerende man nu werkelijk was. Daarover later meer.