Amy Waldman - De inzending

Hoewel het fijn is een oud boek te lezen omdat je dan niet te maken hebt met de waan van de dag, is het ook wel eens leuk om iets te lezen waar 'iedereen' het over heeft. Dit geldt zeker voor De inzending van Amy Waldman.
Ik las het overigens in het engels: The Submission.

Het is jammer dat de meervoudige betekenis van dit woord verloren gaat in de nederlandse titel. Want submission betekent niet alleen inzending, maar ook onderwerping en ook een oordeel, een mening.
En veel meer dan om de inzending, het ontwerp voor een gedenkteken van 9/11, gaat dit boek om meningen, en om de pogingen om de ander te onderwerpen aan jouw mening.
Voordat ik het ging lezen, leek het me onwaarschijnlijk dat je een boeiend boek van meer dan 300 bladzijden kunt schrijven over het kiezen van een gedenkteken. En ook was ik wel een beetje uitgelezen over 9/11.
Maar het bleek een fenomenaal boek te zijn, over meningen die zich verharden, over hoe meningen die worden verkondigd als waarheden altijd een wereld aan onderliggende gevoelens, kwetsbaarheden, ambities en idealen als basis hebben.

Het boek opent met de keuze van de jury die is aangesteld om het mooiste ontwerp voor het gedenkteken van 9/11 te kiezen, op de plek van 'de torens' in het hartje van New York. Ze kiezen The Garden, vooral door de overtuiging van Claire Burwell, die de nabestaanden van de slachtoffers van de ramp vertegenwoordigt.
Het is een anonieme selectie en als The Garden als beste ontwerp uit de bus komt, wordt het dossier van de architect erbij gehaald. Daarin staat een naam: Mohammad Kahn. Amerikaan. Moslim.
De jury probeert dit gevoelige feit nog even voor zich te houden, maar nog dezelfde dag is het uitgelekt en breekt de hel los. Het boek verhaalt wat er vanaf dat moment allemaal gebeurt waarbij Mohammad Khan een speelbal wordt van de vele tegengestelde krachten die vrijkomen.

Dit is een enorm rijk boek waarin veel onderwerpen aan de orde komen. Omdat alle partijen via een personage kleur krijgen (de nabestaanden, de illegale nabestaanden, de moslim-organisaties, de anti-moslim-organisaties, de jury, de pers en natuurlijk de winnaar zelf, ontstaat een rijk tapijt van meningen en gevoelens. Die meningen worden zo scherp tegenover elkaar gezet, dat je als lezer niet neutraal kunt blijven. Je wordt gedwongen partij te kiezen in dit moreel en politiek debat.
Wat me vooral is bijgebleven is eigenlijk een nietszeggend zinnetje uit het begin, waarin Claire Burwell zich realiseert dat alles wat niet is uitgesproken tussen haarzelf en haar omgekomen man, nooit meer uitgesproken zal worden. Dat dit altijd vragen zullen blijven. Waardoor ik me realiseerde hoe belangrijk het is om dingen niet te laten sluimeren tussen jezelf en degenen die je liefhebt.
Wat ook erg veel indruk op mij maakte is de rol van de pers, in de persoon van Alyssa Spier. Symbool voor de niets-ontziende media, uitsluitend uit op scoren voor persoonlijk gewin. Samen met de anti-moslim-organisaties worden daarbij alle nuances om zeep geholpen en rest een armzalig zwart/wit beeld waarin de standpunten zich alleen nog maar kunnen verharden. En dan is het wachten tot er doden vallen....
Een adembenemend verhaal waar je nog dagen over na blijft denken.

David Guterson - Ceders in de sneeuw

Het prettige van een oud boek lezen is dat je niet 'gehinderd' wordt door allerlei recensies en meningen die je bewust of minder bewust op je hebt laten inwerken.
Op de omslag van dit boek staat: "Een glorieuze whodunnit". Misleidend, daardoor wordt het boek al in een hokje geplaatst waar het helemaal niet in hoort. Want veel meer dan een whodunnit gaat dit boek over uitsluiting en discriminatie en stijgt door de psychologische diepgang en de literaire vorm ver uit boven dat genre.

Het speelt zich af op het kleine eiland San Piedro, voor de westkust van de VS ter hoogte van Seattle, in het gebied Puget Sound. Daar wordt een Japans-Amerikaanse visser (Kabuo Miyamoto) beschuldigd van moord op een collega (Carl Heine). Vanuit de rechtszaal op het eiland gaan we terug in de tijd, toen de Japanners op het eiland arriveerden en in de houtbouw terecht kwamen. En later de aardbeien-en frambozenteelt op het eiland gecultiveerd hebben.
Het gaat om de historie van de relatie tussen deze Japans-Amerikaanse inwoners (ze kwamen niet in aanmerking voor het Amerikaans staatsburgerschap) en de 'blanke' Amerikaanse bewoners van het eiland, de Hakujin. Hoe dat ging tussen de japanners en de amerikanen op dit eiland, wordt mooi verbeeld in de relatie tussen Ishmael, de zoon van de uitgever van de plaatselijke krant, en Hatsue Imada, de latere vrouw van Kabuo Miyamoto. Via Ishmael (what's in a name?) krijgen we tussen de geschiedenis door een verslag van de rechtszaak, die door hem uiteindelijk nog op een wonderlijke manier wordt beinvloedt.

Hoewel het lijkt alsof beide groepen in vrede met elkaar samenleven, blijkt er veel te broeien. Zoals een eilandbewoner zegt: op een eiland ben je op elkaar aangewezen, dus dan wordt er veel niet uitgesproken. Wat er allemaal niet uitgesproken wordt, komt aan de oppervlakte daags na de aanval op Pearl Harbor. De japanners worden door de andere eilandbewoners opeens met de nek aangekeken. Vlak daarna worden alle mannen van japanse afkomst gearresteerd en naar een werkkamp bij Seattle gebracht. En dit terwijl sommige van deze mannen nog voor de VS hebben gevochten. De vrouwen en kinderen worden geinterneerd in een kamp in Manzanar, in erbarmelijke omstandigheden. Ik wist dit eigenlijk niet, je kunt je ook niet voorstellen dat een land als de VS dit gedaan heeft. Als de japanners uiteindelijk terugkomen op het eiland, is veel van hun bezit ingepikt door de 'Hakujin' wat voor veel spanningen op het kleine eiland zorgt.

Ik vond dit een erg mooi boek, een verstild verhaal als de ceders in de sneeuw die alles met stilte bedekt. Psychologisch mooi uitgewerkte portretten en een onderwerp waar ik weinig van wist. De rechtszaak over de moord zorgt voor de spanning die de vaart er lekker in houdt. Van harte aangeraden.

Irvin D.Yalom - Nietzsche's tranen

Een boeiende roman, zich afspelend in het Wenen van het fin-de-siècle, over twee mannen van formaat: dokter Josef Breuer, die wordt gezien als de grondlegger van de psycho-analyse, en Friedrich Nietzsche, de Duitse filosoof die ook in literair opzicht opviel.

Door toedoen van een vriendin van Nietzsche, Lou Salomé, komen de twee mannen, dan rond de 40, met elkaar in aanraking en vatten uiteindelijk het plan op dat Nietzsche met zijn filosofische denkbeelden Breuer van zijn zwaarmoedige gedachten afhelpt. Dit is maar een excuus voor Breuer, die zich zo graag wil laven aan de intelligentie van Nietzsche. Nietzsche heeft Breuer door en wat volgt is een intellectueel en psychologisch steekspel tussen beide mannen, die een obsessie voor een mooie jonge vrouw gemeen hebben: Breuer voor een oud-patiente van hem, Bertha Oppenheim (dossiernaam Anna O.) en Nietzsche voor de al genoemde Lou Salomé.

Via de gesprekken kom je op speelse wijze heel wat te weten over de filosofie van Nietzsche, maar ook over de man Nietzsche en over de geboorte van de psycho-analyse; Sigmund Freud is een vriend van (de oudere en meer ervaren) Josef Breuer en wordt door hem geinspireerd zich te specialiseren in de psyche.
Het is een boek met een zeer 'geconcentreerde' stijl: er staat heel veel in één zin. Dat maakt het een boek om langzaam te lezen.
Ik heb er erg van genoten en heb na lezing twee dagen 'between books' gezeten omdat het boek mij niet losliet en er even niets anders was wat deze leeservaring kon evenaren.
Ik denk wel dat je, om dit boek ten volle te kunnen waarderen, een interesse moet hebben in ofwel psychologie ofwel filosofie.

Joke J.Hermsen - De liefde dus

Een sublieme leeservaring, dit boek, deels feit en deels fictie, over een korte periode uit het leven van Belle van Zuylen. Of Isabella Van Tuyll van Serooskerken, zoals Belle voluit heette, geboren en getogen op het slot Zuylen in wat thans Maarssen heet, bij Utrecht.
De geraffineerde structuur en de vele prachtig opgetekende, vaak filosofische, gedachten maken dit boek een genot om te lezen.

Belle van Zuylen staat vooral bekend om haar briefromans (Ik heb geen talent voor ondergeschiktheid (correspondentie met D'Hermenches), Je bent een allerbeminnelijkste dwaas(correspondentie met Benjamin Constant)), veel meer dan om haar romans en de vele muziek die ze ook geschreven heeft.
In deze roman heeft de filosofe Joke J.Hermsen een structuur gekozen waarbij afwisselend gebruik wordt gemaakt van brieven en dagboeken. Waarbij we de dagboeken niet gewoon tot ons nemen, maar via de ogen van haar grote liefde Charles d'Apples, die de dagboeken heeft meegenomen ('gestolen') vlak voordat hij scheep ging naar Amerika.

Belle van Zuylen werd geboren in 1740 op slot Zuylen als dochter van een invloedrijke adellijke familie. Een intelligente en gevoelige vrouw, die op haar twintigste een liefde opvat voor de Zwitsere officier Constant D'Hermenches. Een liefde die door haar ouders wordt gedwarsboomd maar leidde tot een (heimelijke) 15 jaar durende correspondentie. Uiteindelijk trouwt ze op haar 30e met de leraar van haar broers, Charles de Charriere. Met hem en zijn twee ongetrouwde zussen woont ze in het Zwitserse Colombier, vlakbij Neuchatel. Het is een huwelijk zonder passie, de passie waar Belle zo'n behoefte aan heeft. Maar ze zit gevangen in het keurslijf van haar tijd, waarin vrouwen niet veel toegestaan was zonder dat dit leidde tot een enorm schandaal. Belle raakt verstrikt in de strijd tussen verstand en gevoel. Als ze Charles Jean-Samuel d'Apples ontmoet, een bankier en violist en vele jaren jonger dan Belle, is het liefde op het eerste gezicht. Maar de ouders van Charles zullen hem nooit toestaan te huwen met Belle, en er is al een andere huwelijkskandidaat voor de veelbelovende jongeman. Hij 'maakt het uit' met Belle en zij stort in, haar grote liefde heeft ze verloren.

Ziek vertrekt ze uit Colombier en komt uiteindelijk in Parijs terecht. Ze hoopt dat de arts Cagliostro haar kan helpen te genezen van deze ziekte. Cagliostro is geen gewone arts, hij voert gesprekken met Belle, een soort psycho-analyse lang voordat dit woord bestond. Het zijn filosofische gesprekken, over het leven en wat ertoe doet, over haar verloren liefde en vooral over het conflict tussen lichaam en geest, ingebed in de zeden van de tijd. Cagliostro is een beetje de belichaming van de schrijfster Hermsen zelf, een manier waarop zij ook haar eigen gedachten kan prijsgeven, zoals over ouders en opvoeding, en over ons niet-aflatende streven naar macht en bezit.

Belle doet verslag van deze gesprekken in haar dagboeken. Als Cagliostro wegens zijn banden met de 'verkeerde' mensen in de Bastille wordt gegooid, moet zij vluchten uit Parijs met achterlating van haar dagboeken. Deze worden meegenomen door haar ex-geliefde Charles, die achter Belle aangekomen was omdat hij meende niet zonder haar te kunnen. Hij wilde haar overhalen met hem mee te komen naar Amerika, maar door een tragisch misverstand gaat Belle hier niet op in.
Charles leest de dagboeken tijdens zijn overtocht naar Amerika en wij lezen met hem mee omdat tijdens het lezen van het dagboek ook zijn emoties worden opgetekend. In de dagboeken schrijft Belle, behalve over de gesprekken met Cagliostro en dus ook over Charles, ook over haar romans, en hoe zij over haar liefde voor Charles en de gelukkige periode die ze met hem gekend heeft, een briefroman wil schrijven. Een ingenieuze literaire puzzel heeft Hermsen er op deze manier van gemaakt, inclusief een soort Droste-effect.
Sommige teksten (delen van de brieven) zijn authentiek, het overige is de zorgvuldig opgebouwde fictie van de schrijfster. De schrijfster die je echter compleet vergeet tijdens het lezen. Ik verkeerde steeds maar in de waan dat ik een boek van Belle van Zuylen zat te lezen!

Talloze onvergetelijke, tijdloze citaten zou ik uit dit boek hier willen vermelden, maar ik doe het niet; beter is het om dit prachtige boek zelf te lezen.
Voor mij begint hier pas de ontdekkingstocht naar de persoon Belle van Zuylen en haar geschriften. Ik ben in ieder geval net begonnen in haar biografie van Pierre en Simone Dubois: Zonder vaandel.


Op internet zijn twee introductiefilmpjes te vinden over de achtergronden van het boek, je vindt ze HIER
Eerdere bespreking van dit boek: Leeservaringen van Ed Lute