Gedachten over (het lezen van) Middlemarch van George Eliot

De vlag ging uit chez Boekhappen, toen ik de laatste bladzijde van Middlemarch had omgeslagen!
Niet omdat het een schier onneembare vesting is, dit vuistdikke werk. Maar omdat zich in mij de gedachte had vastgezet, dat ik niet meer in staat was de concentratie op te brengen om het lezen van zulke dikke, klassieke boeken te volbrengen. Dit is denk ik gebeurd, nadat ik tot drie keer toe een poging had gedaan om De Graaf van Monte Cristo te veroveren.

Wat is er deze keer dan anders gegaan? Sinds ik me, na mijn cursus Snellezen, meer bewust ben van de processen die zich tijdens het lezen afspelen, merkte ik al vrij snel dat het, na een aanvankelijk goed begin, langzaam bergafwaarts ging met lezen. Ik vroeg me af: hoe kan dat nou, ik vind het zo'n mooi boek, het zal me toch niet weer gebeuren dat het me gewoon niet gaat lukken? Ik realiseerde me vervolgens, dat ik in een oude valkuil was gevallen (zelf gegraven, ook nog eens): ik las niet alleen Middlemarch, maar nog zeker 4 andere boeken tegelijkertijd.
Niet doen! Helemaal fout! Middlemarch is een boek waar je in moet zitten (en blijven) om het te beleven en bovendien heeft het zoveel personages dat je er zo een paar vergeten bent als je het boek een paar dagen laat liggen.

De eerste pakweg 250 bladzijden zijn niet de meest boeiende, omdat het hier nog niet zozeer draait om een plot maar om de vele personages en locaties te introduceren en te leren kennen. Dat leidde bij Andy Miller uit het boek The year of reading dangerously (waarin hij o.a. verklaart dit boek persé te willen lezen) tot de verzuchting: ik kom hier nooit doorheen, er gebeurt helemaal niks! Waarop zijn vrouw, die het al gelezen had, hem vermaande: niet zeuren Andy, gewoon elke dag 50 bladzijden lezen. Simpel doch doeltreffend want hij merkte dat hij die 50 bladzijden na een paar dagen vergat en doorlas, omdat het verhaal steeds meer tot bloei kwam.
Een tactiek die ik ook heb toegepast voor het eerste stuk: elke dag 50 bladzijden en ook ik merkte dat ik er na een paar dagen zo lekker in zat dat het een genot werd om door te lezen en uiteindelijk een meeslepend verhaal werd.

Het boek leest als een soort soap die zich afspeelt in een typisch engelse plattelandsgemeente rond 1830. Het is de periode vlak voor de eerste liberale hervormingswet in het parlement wordt aangenomen, die leidt tot een herverdeling van de kiesdistricten en een groot aantal mannen uit de middenklasse kiesrecht geeft. De politiek omtrent het voornemen van deze wet loopt als een rode draad door het verhaal, maar maakt het zeker geen politiek verhaal.
Middlemarch is vooral het verhaal van Dorothea Brooke met haar verheven idealen, en wat hier uiteindelijk van terecht komt. Haar huwelijk met de 30 jaar oudere geestelijke Casaubon  blijkt zich niet te ontpoppen als de intellectuele uitdaging die zij zich voorgesteld had; zij had gehoopt een grote rol te kunnen spelen bij zijn (tragische) levenswerk 'de sleutel tot alle mythologieën'.
Een tweede verhaallijn is die van de nieuw aangekomen arts Lydgate, die zijn oog laat vallen op de bekoorlijke Rosamund Vincy, dochter van een fabrikant met aanzien.  Lydgate heeft ook zijn idealen, meer van medische aard en denkt de vrijheid te krijgen die idealen te verwezenlijken als hij maar eenmaal een stabiel huishouden heeft om op terug te vallen. Hij blijkt zich deerlijk te vergissen in de aard van zijn huwelijk.
Daarnaast zijn er talrijke andere (bij-)personages wiens verhaal verweven is of raakt met de hoofdpersonages, maar elk opgevoerd personage is 'rond' en gelaagd, en iedereen heeft wel iets sympathieks én iets onsympathieks, zodat je als lezer ook zelf je morele overwegingen dient in te zetten.

Maar de grootste aantrekkingskracht van dit boek zit hem in de manier waarop het geschreven is, door een alwetende verteller die met een scherpe en ironische blik verslag doet van de verwikkelingen in en rond Middlemarch. Dat dit ook in de Nederlandse vertaling een genot is om te lezen en bijzonder fris aandoet,  is te danken aan de voortreffelijke vertaling die ik had.

Een voorbeeldje van zo'n ironische opmerking die ook nog een prachtige metafoor bevat, over de verliefdheid van Rosamund op Lydgate, waarbij diens goede afkomst een grote rol speelt:

"Als u het geloofwaardig vindt dat het beeld van Lydgate als man van goede familie golven van opwinding kon veroorzaken die iets te maken hadden met het gevoel dat ze verliefd op hem was, vraag ik u om uw vermogen tot het maken van vergelijkingen een beetje beter te gebruiken en u af te vragen of een rode uniformjas met epauletten nooit een soortgelijke uitwerking heeft gehad. Onze emoties wonen niet afgezonderd in gesloten kamertjes maar gekleed in hun kleine garderobe van ideeën brengen zij hun proviand naar een gemeenschappelijke tafel en gebruiken gezamenlijk de maaltijd, waarbij ze van het gemeenschappelijke voedsel eten naar gelang hun eetlust."

Zorg dus dat je deze editie te pakken krijgt, voor gegarandeerd leesplezier!

Ik heb de uitgave gelezen in de 'gouden reeks'  van Athenaeum - Polak & Van Gennep
ISBN 90 2531133 4 
2002, gebonden, 916 bladzijden
vertaling door Annelies Roeleveld en Margret Stevens
Deze editie is er inmiddels ook als ebook, wat me veel handiger lijkt dan die kilo die ik steeds mee moest slepen!