Arthur Japin: Vaslav





In de Vrij Nederland van 25 september j.l. stond een dubbelrecensie door Jeroen Vullings van Vaslav van Japin en Tikkop van Van Dis. Die recensie ging vooraf door een tirade tegen alles wat ook maar enigszins riekt naar commercie in het literaire circuit; schrijvers én lezers van bestsellers werd eens flink de oren gewassen. Vullings plaatst zowel Japin als Van Dis in het segment (schrijvers van) bestsellers. "Acteurs die de schrijver uithangen" noemt hij ze. Om dit vervolgens weer onderuit te halen : "Ik sta lang stil bij deze beeldvorming omdat die de bedding dreigt te dicteren waarin zo'n boek gelezen dient te worden. Op last van de schrijver nog wel. Maar wie zulk buitenliterair voorspel negeert en de boeken ongereduceerd leest, komt tot een andere voorstelling."
Vullings vergelijkt vervolgens Japin met Van Dis (van Dis wint), en dit lijkt me geen eerlijke vergelijking. Op grond van het feit dat het beiden "keurige mannen, heeren zogezegd, met nadrukkelijk aangezette bovenklassedictie" zijn worden zij naast elkaar gezet, maar Japin is natuurlijk een heel ander soort schrijver dan Van Dis. Tikkop heb ik nog niet gelezen, Vaslav wel.
Toevallig was ik afgelopen week bij een lezing van Arthur Japin (eigenlijk een interview door Ed van Eeden), en vond dit zeer verhelderend voor meer begrip van zijn boeken, in het bijzonder van Vaslav. Vaslav: de beroemde russische danser Vaslav Nijinski.
Het boek bestaat uit vier delen, elk deel wordt verteld door een personage dat heel dicht bij Vaslav stond: het eerste en laatste deel door Peter, de huisknecht. Het tweede deel door Sergej Pavlovitsj (Diaghilev), de impressario en gewezen minnaar en het derde deel door Romola, de vrouw van Vaslav.
De centrale as in het verhaal is een dag, 19 januari 1919. De dag waarop Vaslav voor het eerst sinds jaren weer zal optreden in een benefietconcert. De dag die de levens van de vertellers diepgaand zal beïnvloeden, het is de dag waarop Vaslav definitief stopt met dansen.
Het is er Japin niet zozeer om te doen, uit te leggen wat er met Vaslav aan de hand is en waarom hij zich juist op deze dag gedraagt als een waanzinnige. Japin wil ons laten voelen, wat er gebeurt met de levens van de mensen die van hem houden, hoe zij met hem verbonden zijn en hoe hun levens vanaf deze dag totaal veranderen. Niettemin wordt door een psychiater wel een diagnose gesteld: schizofrenie, doch deze diagnose is altijd betwijfeld. Echter via de verhalen van de vertellers, komt een beeld naar voren van een wat kinderlijke man voor wie het leven te hard binnenkomt. (Peter:"Mevrouw Nijinski was nogal te spreken over hoe ik mij in Lausanne over haar man ontfermd had. Zij en ik wisten nu als enigen hoezeer mijnheer precies tekortschoot voor - hoe moet je dat omschrijven? - de werkelijkheid van alledag"). Die probeert met zijn eigen taal, de dans, zijn verhaal te vertellen, maar niet wordt begrepen. Een dromer. Een schepper die lijdt onder het scheppen.
Peter is als verteller het meest sympathiek. Hij schrijft met een zekere afstand en onderkoelde humor, en is de enige van de drie die niets verlangt van Vaslav. Hij heeft al eerder gewerkt voor een kunstenaar die in waanzin eindigde: Nietzsche, en herkent bij Vaslav het proces van de grip op het leven verliezen.
Vullings zegt: "In Vaslav komen Nijinski's intimi aan het woord....Hun interesse in de geteisterde kunstenaar, die op zijn negenentwintigste de brui gaf aan het dansen, komt duidelijk uit. Maar echt nabij komen ze niet bij het grote waarom; Japin laat het mysterie van Nijinski's gedrag intact". Dit bestrijd ik, en dit kan ik juist bestrijden door mijn deelname aan het 'buitenliterair voorspel' nl. het interview met Japin. Vullings zegt ook: "Japin, die zich merkbaar zwaar documenteerde voor zijn evocatie van dit legendarische leven, stond te stijf van eerbied. Dit proza blijft klinisch. Van een persoonlijke inzet is niks te merken". In tegendeel, meneer Vullings: dit proza IS persoonlijke inzet. Dit proza is Japin ten voete uit. Dit proza is prachtig.

2 opmerkingen:

  1. Zeer mee eens.
    http://www.tzum.info/2010/09/essay-de-opkomst-van-de-rancunerecensie/

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Mooie bespreking. Ik ben het er ook zeer mee eens. Zie hier eventueel mijn commentaar op Vaslav: http://danweerindeboekenkast.blogspot.com/2010/12/vaslav-arthur-japin.html

    BeantwoordenVerwijderen