Gerbrand Bakker - Boven is het stil

Wat is er bekend over het boek?
Een oude boerderij in de Noord-Hollandse polder. Met koeien, schapen, kippen en 2 ezels. Winter, ijs, grauw met veel mist. Sloten en dijken. Veel vogels. Een eenzame boer die leeft met zijn oude, zieke vader.
Zie hier de ingrediënten voor een oerhollandse roman.
Boven is het stil is ook in zijn stijl oerhollands: sober, met korte zinnen, dialogen waarin geen woord te veel voorkomt.
Bakker won met dit boek, verschenen in 2006 (in de Engelse vertaling: The Twin) de Ierse ‘International IMPAC Dublin Literary Award’ en in eigen land de Gouden Ezelsoor, de Debutantenprijs en de Boekdelenprijs. En werd genomineerd voor de AKO literatuurprijs, de Libris literatuurprijs en de Anton Wachterprijs.
Hij schreef eerder een jeugdroman (Peren bloeien wit) en in 2010 kwam zijn laatste boek De omweg uit.

Waar gaat het over?
Helmer van Wonderen, een 55-jarige boer tegen wil en dank, heeft net zijn bejaarde zieke vader naar boven verhuisd. Moeder van Wonderen is al enige jaren geleden overleden.
Helmer wil een nieuw leven en richt de benedenverdieping voor zichzelf in. Helmer is de helft van een tweeling. Zijn broer Henk is op 19-jarige leeftijd om het leven gekomen door een auto-ongeluk, veroorzaakt door zijn vriendin Riet.
Helmer kijkt soms de hele dag niet naar zijn vader om, ‘vergeet’ hem gewoon. Je denkt: wat een rare wrede man, wie doet dat zijn eigen vader aan? Maar gaandeweg wordt duidelijk dat de verhouding tussen vader en zoon op zijn zachtst gezegd behoorlijk verstoord is.
Henk was de gedoodverfde opvolger op de boerderij, maar na zijn dood wordt niet alleen Riet zonder pardon door vader het huis uit gezet, maar moet Helmer de rol van boer op zich nemen en zijn studie Nederlands beëindigen. Het boerenleven is niet het leven dat Helmer voor zichzelf had bedacht maar hij legt zich er schijnbaar zonder protest bij neer.
Het verstilde leven dat Helmer en zijn vader leiden, wordt opgeschrikt door een brief van Riet, inmiddels weduwe van een varkensboer en moeder van 2 dochters en een zoon. De hernieuwde kennismaking met Riet zorgt ervoor dat Helmer gaat nadenken over het verleden, maar leidt ook tot de komst van een knecht voor Helmer: de zoon van Riet, Henk. Henk, naar blijkt niet vernoemd naar de broer van Helmer maar naar familie van de echtgenoot van Riet, zet een aantal dingen in gang, die ervoor zorgen dat Helmer zich langzaam los gaat maken van zijn vader en daarmee van het leven dat zijn vader voor hem gekozen heeft.

Wat vond ik ervan?
Deze tragikomische roman heeft een soort traagheid over zich, die ervoor zorgde dat ik zelf ook in een trager tempo ging lezen; een verstilde roman.
Helmer, de verteller van zijn eigen verhaal, komt naar voren als een stille, eenzame man wiens gedachten zich heel langzaam ontvouwen en die je daardoor steeds beter gaat begrijpen.
Veel beschrijvingen van het weer, en van de natuur. Mooie filosofische overpeinzingen, zo’n enkele zin die een hele bladzijde kan laten sprankelen.Gecombineerd met de droge observaties van Helmer heeft dit soms een komisch effect, dat er voor zorgt dat het verhaal,waarin soms wat aktie betreft niet zo veel gebeurt, niet in het slop raakt.

Het is al een paar dagen heel stil weer. Het weerbericht in de krant en een weervrouw op tv – die hardnekkig ‘die’ zegt als ze het heeft over een hogedrukgebied of een lagedrukveld – voorspelden zon, maar we kregen mist. Koude mist. Sinds een paar dagen schijnt dan toch de zon, maar nog steeds is het koud. Februarivriesweer. In de sloten ligt een laagje ijs, maar ik hoef niet naar het Groote Meer, overdag vriest het niet. De man van Ada is stront aan het uitrijden, en hij is niet de enige. Ada zelf heeft was aan de lijn hangen. Het is ideaal weer voor beide zaken, maar het bijt elkaar wel, mest en schone was.

Eigenlijk zou ik het met 3,5 boekje willen waarderen, maar halve boekjes bestaan niet en gesteld tussen de keuze tussen 3 en 4 worden het er toch 3. Maar met de kanttekening dat ik dit boek met erg veel plezier gelezen heb. Het scheelde ook wel, dat het weer zoals dat in een groot deel van het boek wordt beschreven (mistig, grijs, koud februariweer) hetzelfde weer was dat ik zag als ik uit het raam keek….perfecte sfeerbeleving :-)