Het lezen van klassieken

Ja. De klassieken dus. Alle lezers hebben er wel wat mee. Je houdt ervan. Je leest niets anders en haalt je neus op voor moderne literatuur. Of het tegenovergestelde.  Je leest er zelden of nooit één. Je vindt het 'moeilijke boeken'.  Je denkt dat je er geen plezier in zult hebben om ze te lezen. Je ziet er tegenop. Maar vaak heb je wel een lijstje. En een klein schuldgevoel. Toch?

Ik ben momenteel Pride & Prejudice van Jane Austen en De Toverberg van Thomas Mann aan het lezen, en kreeg spontaan allerlei gedachten over dit onderwerp;
Toen ik jong was, had ik altijd het idee dat er nog tijd genoeg was voor de klassieken. Natuurlijk heb ik er wel een paar gelezen in de loop van de tijd. Maar in vergelijken met de lijst die ik in mijn hoofd heb....is dat niets. Het kwam wel, dacht ik steeds. Als ik ouder was. Er waren steeds nieuwe boeken die ik wilde lezen.
Nu bén ik ouder. En bedacht dat het er maar eens van moet komen. Want ik heb het idee dat er nog een enorme rijkdom op me ligt te wachten. Ik zie er niet tegenop, in tegendeel, ik heb er enorm veel zin in.

Ik heb een paar boeken over klassieken geraadpleegd, en dan vooral de inleiding van die boeken. Italo Calvino is in zijn boek 'Waarom zou je de klassieken lezen' erg inspirerend in zijn inleiding. Hij geeft 14 definities van de Klassieken, afgeleid van steeds een andere reden om ze te lezen. Ik vind deze wel mooi:

"Klassieken noem je die boeken die een verrijking vormen voor degenen die ze hebben gelezen en ze goed vonden; maar ze vormen geen minder grote verrijking voor degenen die het geluk hebben ze voor het eerst te lezen in de omstandigheden waarin ze er het beste van kunnen genieten."

De aanbevelingen van Calvino komen op het volgende neer:
er zijn klassiekers die een verpletterende indruk kunnen maken als je ze leest als je jong bent, maar er zijn er nog veel meer die juist hun uitwerking hebben als je een zekere rijpheid hebt bereikt.
Niet alle klassiekers zijn voor iedereen. Je moet dus, ook in de klassiekers, je eigen smaak ontwikkelen.

"Als de vonk niet overslaat, is er niets aan te doen: je leest de klassieken niet uit plichtsbesef of eerbied, maar alleen uit liefde. Behalve op school: de school moet je goed- of kwaadschiks kennis laten maken met een bepaald aantal klassieken waartussen (of aan de hand waarvan) je vervolgens je 'eigen'  klassieken kunt herkennen. Het is de taak van de school je de middelen te verschaffen om tot een keuze te komen; maar de keuzes die tellen zijn die welke worden gemaakt buiten en na iedere school."

Verder is het zaak de klassieke werken zoveel als mogelijk in hun oorspronkelijke taal te lezen, en vooral de introducties en notenapparaten te vergeten!  Kortom: lees ze puur en maak je eigen selectie door voortdurend boeken te 'proeven' en te kijken welke bij jouw eigen smaak horen. Lees en herlees!
En lees vooral niet alleen maar klassieken, maar wissel ze af met goede moderne boeken:

"om de klassieken te lezen moet je wel degelijk vaststellen 'van waaruit'  je ze leest, anders lost zowel het boek als de lezer op in een tijdloze wolk. Derhalve werpt het lezen van de klassieken de meeste vruchten af als je het weet af te wisselen met een verstandige dosis actuele lectuur. En je hoeft er niet noodzakelijkerwijs een evenwichtige, innerlijke rust voor te bezitten: het kan ook voortkomen uit een ongeduldige nervositeit, een geërgerde ontevredenheid."

Calvino eindigt met een even simpel als waarachtig advies:

"Men moet niet denken dat de klassieken moeten worden gelezen omdat ze ergens voor 'dienen'. De enige reden die je kunt aanvoeren is dat klassieken lezen beter is dan geen klassieken lezen."

De vraag als je klassieken wilt lezen is natuurlijk: wat valt er dan onder klassieken? Kan iets uit 1980 ook al klassiek zijn?
Ik heb me bij het afbakenen van mijn 'gebied'  gebaseerd op de boeken van Clifton Fadiman (The New Lifetime Reading plan, zie onder) en Colm Toibon (The Modern Library). Het laatste besproken boek uit The New Lifetime Reading plan is van 1960, The Modern Library begint bij 1950 en eindigt in 1998.
Ik heb gekozen voor de volgende indeling:
Klassieken tot 1960
Moderne klassieken: 1960 tot 1990; iets moet immers al wat jaren oud zijn, om te kunnen beoordelen of (de kwaliteit van ) het boek de tijd des tands doorstaat.

Overigens: het genoemde boek van Italo Calvino bevat een aantal zeer doorwrochte en persoonlijke essays over klassieke werken, die niet altijd even goed te volgen zijn en die bijna wel vereisen dat je de werken eerst zelf gelezen hebt.

Gidsen in het land der Klassieken

Een aantal boeken over boeken, vooral klassieke boeken, waar ik steeds weer op terugval als het erom gaat mezelf te inspireren. Voor wie zich afvraagt waar de grote Harold Bloom is: zijn boeken vermijd ik liever, ik vind ze te academisch en veel te dik. Bovendien is Harold Bloom een raspessimist die geen kans onbenut laat om maar weer eens te ventileren dat het binnenkort gebeurd  is met het lezen, iets waar ik het totaal niet mee eens ben.
Natuurlijk zijn er nog veel meer boeken over klassieken, maar deze vind ik zelf het meest prettig.

Clifton Fadiman and John S. Major - The New Lifetime Reading Plan (alleen engelstalig)
Een praktische gids waarin 133 klassiekers uit de hele wereld kort maar helder beschreven worden; een korte schrijversbio en de inhoud en vooral context van het boek. Daarnaast nog een aanvullende lijst met 100 20e eeuwse auteurs.
Fijn boek!

David Denby - Terug naar de Klassieken
Amerikaanse filmcriticus gaat terug naar de universiteit om daar cursussen Inleiding tot de klassieken in de literatuur en Inleiding in de filosofie te volgen. Verslag van zijn ervaringen; geen wetenschappelijke analyses maar de beschouwingen van een gewone lezer. Heerlijk en herkenbaar om te lezen.

Pieter Steinz - Lezen Etcetera
Gids voor de wereldliteratuur
Literaire kruisbestuiving; beschrijving van moderne klassiekers met verwijzingen naar soortgelijke boeken en inspiratiebronnen. Met de bekende schema's uit NRC Handelsblad. Gebaseerd op de beroemde 'Bloomsbury Good Reading Guide'.

Nick Rennison - 100 must read classic novels
Afgeleide van de Bloomsbury Good Reading Guide, speciaal gericht op klassieke werken. Met veel doorverwijzingen en dwarsverbanden (bv. themalezen).

Peter Boxall (ed) - 1001 boeken die je gelezen moet hebben;
De bijbel voor de moderne lezer, een paar kilo met de beste(?) boeken die ooit verschenen zijn. Met lekker veel illustraties een heerlijk 'bladerboek'.

Robert Kanigel - Vintage reading (alleen engelstalig)
From Plato to Bradbury
A personel tour of some of the world's best books
Amerikaans gekleurde, persoonlijk tocht door de westerse klassieken. Ook hier komt een echte lezer naar voren. Met veel tips, ook onbekende klassiekers. Verrassend en lekker om in te lezen!

Colm Toibin & Carmen Callil - The Modern Library (alleen engelstalig)
The 200 best novels in English since 1950
Gids voor de moderne klassieken; met korte beschrijving van het boek en de auteur. Vrij zakelijk.








Ik heb alvast een nieuwe tab aangemaakt: Klassieken. Hier de links naar de besprekingen van de klassieke boeken die ik gelezen heb. Het is geen '2013' project maar loopt gewoon door.
Wie overigens het tabje 'Lezen van de plank' mist: het klopt dat deze verdwenen is. Het werkt niet voor mij, lezen van een van te voren opgestelde lijst. Ik moet de vrijheid hebben een boek te pakken dat op dat moment past bij de omstandigheden. Daarom ook géén lijst met klassiekers die ik van plan ben te lezen.
Het blijft een verrassing!