Rob Riemen - De universiteit van het leven

Rob Riemen is de oprichter en directeur van het Nexus-instituut, dat zich inzet voor het europese cultuurgoed en het cultuurfilosofisch debat. Twee keer per jaar wordt door Nexus een symposium georganiseerd waarbij gasten uit binnen-en buitenland spreken over cultuur-en maatschappij-gerelateerde onderwerpen vanuit een humanistische insteek. Van deze lezingen wordt een tijdschrift uitgegeven. Ter gelegenheid van het 65ste nummer van dit tijdschrift heeft Riemen 18 personen geinterviewd die hij vooral kende van eerdere lezingen. De 19e geinterviewde is zijn eigen vader.
Ik heb veel bewondering voor Rob Riemen: zijn visie, die hij heeft uitgewerkt in Adel van de geest, spreekt mij enorm aan (de mens als drager van de onvergankelijke levenskwaliteiten, als verdediger van het Europese beschavingsideaal). Hij heeft daarnaast een enorme drive om die visie breed te verspreiden, en weet steeds weer veel interessante, erudiete, drukbezette gasten van over de hele wereld voor zijn symposia te strikken.

De interviews die in dit boek verzameld zijn, zijn geen interviews in de zin van: een gestelde vraag en een antwoord. Riemen introduceert de gast met een korte inleiding. Daarna houdt de geïnterviewde een monoloog die zich redelijk vrij beweegt tussen de onderwerpen uit het leven van de desbetreffende gast. Je merkt wel dat Riemen ze een soort structuur heeft opgelegd, want elk persoonlijk verhaal begint met 'Mijn vader....'

De monoloog-structuur leest erg prettig, ik kreeg het gevoel dat ik met 20 personen (Riemen incluis, want hij is op de achtergrond voortdurend aanwezig) een gezellig etentje had en we daarna uren hebben zitten bomen over het leven. 

Het zijn stuk voor stuk mensen die hun sporen hebben nagelaten in de maatschappij, sommigen wat zichtbaarder dan anderen. Ze zijn ook allemaal 65 jaar of ouder, en ze hebben (daardoor) iets te vertellen.

Sommigen kende ik al, zoals Bernard Haitink, Simon Schama, Louis Begley, Antonio Damasio en Avishai Margalit. Bij anderen was het mijn eerste kennismaking met de persoon in kwestie. Zoals Jordi Savall (componist), Russell Sherman (pianist), Ismael Seragelding (moslim-humanist), Benedetta Craveri (kleindochter van Italiaanse filosoof, historicus en literauurcriticus Benedetto Croce)

De onderwerpen uit het eerder genoemde door Riemen gepubliceerde Adel van de geest voeren ook in dit boek sterk de boventoon. Opvallend was dat een aantal thema's steeds weer boven kwamen drijven, thema's die mij persoonlijk ook erg bezighouden. Naast de oorzaken en gevolgen van de Tweede Wereldoorlog zijn dat:

- het Bildungsideaal; literatuur, muziek en kunst als voorwaarde voor zelfontplooiing, beschaving en wellevenheid (levenskunst)

- de teloorgang van de beschaving door bezuinigingen op cultuur en door ontlezing

- de overheersende rol van het geld, terwijl geld een middel moet zijn en geen doel

Het boek is een rijke verzameling van wijsheden, van mensen die iets te zeggen hebben en waardoor je geinspireerd wilt worden. Het is bovendien prachtig uitgegeven, als een hardcover met heel zwaar luxe papier en een prettige kleine letter.  Een boek om regelmatig naar terug te keren. Het is een tijd geleden dat ik zo'n prettig inspirerend boek gelezen heb. Het laatste was Het boek van de schoonheid en de troost van Wim Kayzer, en dat was al een hele tijd geleden (2000)....

Uitgegeven door het Nexus Instituut, 2013
ISBN  978-94-91060-05-2

Back to normal: over herbronnen en andere zweverigheden

Ik ben er weer!
Raar eigenlijk hoor, dat ik hier op mijn blog te kennen had gegeven er even tussenuit te knijpen, ik had er een dubbel gevoel over. Het was puur de druk, het gevoel te moeten lezen en schrijven, die mij parten speelde. Ik heb er een hele discussie met meneer Boekhappen over gehad, want die zei: maar je hoeft toch niemand verantwoording af te leggen? Nee dat is wel zo, maar toch ben ik van mening, dat op het moment dat je een blog begint, je daarmee ook een soort verantwoordelijkheid aangaat, namelijk die om regelmatig iets van je te laten horen. En als dat dan niet lukt, gaat dat mij enorm dwars zitten. Is dit herkenbaar, of zit ik er zelf nou zo raar in?

In ieder geval kon ik, nu de druk eraf was, zonder plichtplegingen de boeken waar ik al zo lang in bezig was, allemaal rustig uitlezen en er eens uitgebreid over nadenken. Daarvóór had ik het gevoel dat ik vastgelopen was in mijn lezen, ik had uit een soort onrust ook veel te veel boeken tegelijk onderhanden. Het was net of ik er maar niet doorheen kwam, en als ik maar zo weinig las, kon ik er ook niet over schrijven....Ik ben een trage denker, een gelezen boek heeft bij mij tijd nodig om goed verteerd te worden. Naarmate de tijd verstrijkt zie ik steeds beter wat de bedoeling van het boek was en wat ik er uit gehaald heb.

Wat wel helpt in zo'n geval, is jezelf even helemaal leeg maken en dan weer opnieuw verankeren. Hè dit klinkt als het soort zweverigheid dat ik juist zoveel mogelijk uit de weg ga? Het is net zoiets als 'herbronnen', ook zo'n mode-woord wat mij doorgaans te zweverig is, maar in dit geval wel precies aangeeft wat ik heb gedaan. Vrijheid, daar had ik behoefte aan; waar sommigen van jullie zich juist de afgelopen tijd hebben aangesloten bij een leesclub, ben ik er na een jaar of 5 mee gestopt. Het voelde te veel als een knellende band, de boeken als 'huiswerk', iets dat moet.  Ik hecht toch heel erg aan het maken van mijn eigen keuzen, ook wat leesvoer betreft, en de vrijheid om een boek terzijde te leggen als het me niet aanstaat.

Wat ik ook wel weer scherp zag is hoe belangrijk boeken toch zijn. Niet alleen voor mij, maar in het algemeen. Als je iets mankeert waardoor je minder mobiel bent, wordt je wereldje al snel bijzonder klein en dan zorgen boeken ervoor dat er in je geest toch ruimte gecreëerd wordt en blijft. De focus is de afgelopen tijd wel een beetje verschoven naar non-fictie, vooral boeken over filosofie, bundels met interviews en biografieën en memoires hadden mijn voorkeur.

Het mooie van de tijd nemen om over je gelezen boeken na te denken, is dat je ook de verbanden gaat zien. Zo zie ik tijdens het lezen van de boeken van Joep Dohmen veel paralellen met De Universiteit van het leven van Rob Riemen. De boeken vullen elkaar perfect aan. En De prijs van de vrijheid van Joep Dohmen en Maarten van Buuren sloot naadloos aan op het boek van Sarah Bakewell over Montaigne, beide over de kunst zo goed mogelijk te leven.

Dit sluit mooi aan op de zoektocht naar vorm die ik de laatste tijd op mijn blog begonnen was; voor mij zijn de prettigste blogposten over boeken de heel persoonlijke. Dus niet die, waar de inhoud van het verhaal centraal staat. Maar die, waar de interactie met de lezer (deze specifieke lezer) centraal staat. Wat doet het boek met haar(/hem). Waarom leest zij dit boek? In welk kader plaatst zij dit boek? Heeft ze een speciale band met één of meer thema's, past het bij andere boeken die gelezen zijn of op het lijstje zijn gezet? Wat vindt zij dat anderen zouden kunnen hebben aan dit boek?
Die kant wil ik in ieder geval mijn eigen blogposten op sturen. Dat zal nog wel even zoeken en wennen zijn. Daarom hecht ik des te meer waarde aan jullie commentaar; vinden mijn baksels ergens een gehoor?

Ik wens jullie allen een mooi voorjaar!