Sheri S. Tepper - Beauty

Sheri S. Tepper - Beauty; Of de Teloorgang van het schone
Vertaling Meulenhoff 1992
Oorspronkelijk: VS, Doubleday, 1991

Ik overdrijf niet als ik zeg dat dit boek al bijna 25 jaar in mijn kast staat, ongelezen. Want ik kocht het toen de vertaling uitkwam. En wist ook dat ik veel plezier aan dit boek zou beleven. Waarom ik dan zo lang gewacht heb, is voor mijzelf ook een raadsel.
Het was wel een heel ander boek dan ik had verwacht; ik dacht iets met zware magie, iets donkers en duisters. Maar dat was het in het geheel niet!
Sheri Tepper (1929) staat bekend als een feministische science fiction schrijfster, maar dit boek behoort toch echt tot de fantasy.

Hoofdpersoon is Beauty, als het verhaal zijn aanvang neemt in 1347, 15 jaar oud, dochter van de hertog van Westfaire. Het is geschreven in de vorm van het dagboek van Beauty, met stukjes commentaar van Carabosse, fee van de klokken, bewaarster van de geheimen van de tijd.
Carabosse, waar kennen we die naam van? Van de Schone Slaapster, maar zij blijkt al in oudere verhalen voor te komen;  "the wicked fairy godmother".

De moeder van Beauty, die vlak na haar geboorte de benen heeft genomen, blijkt een fee te zijn, Elladine van Ylles.  Na de geboorte van Beauty is door haar oudtante Joyeause een vloek over haar uitgesproken, dat zij zich, inderdaad, bij het bereiken van haar zestiende levensjaar zal prikken aan een spinnewiel en voor honderd jaar in slaap zal vallen. Maar het is niet Beauty die zich prikt, maar haar halfzus en vriendin Lieveling, een bastaarddochter van haar vader die vaak even de plaats inneemt van Beauty. Omdat niemand op Westfaire veel aandacht besteed aan Beauty, al helemaal niet haar vader, valt het ook niemand op dat het niet Beauty is.

Enfin iedereen op Westfaire valt in slaap behalve Beauty omdat zij buiten het kasteel was. Inmiddels heeft zij een brief van haar moeder gevonden waardoor ze weet dat die in leven is en op haar wacht. Ook wil ze erachter komen wat dat 'ding' is dat ze vaak in zich voelt branden. Ze gaat dus op een queeste, mét haar kat Brompot (Grumpy cat)  en dan barst het los.

De doldwaze verhalen buitelen over elkaar heen. De moeder van Beauty heeft wat 'gereedschappen' achtergelaten waardoor zij kan tijdreizen. Ze komt ze o.a. terecht in de 23ste eeuw, in de 20ste eeuw maar gaat ook weer terug naar de 14e eeuw, naar een land wat alleen in de verbeelding kan bestaan en zelfs verblijft ze kort in de hel.
Het boek zit tjokvol met sprookjes, vaak bijna letterlijk. Beauty, die omdat ze in de 20ste eeuw een tijdje gestudeerd heeft, herkent de sprookjes en vraagt zelfs aan haar beschermers hoe dat kan, een sprookje dat zich werkelijk ontvouwt in de 14e eeuw, waarop het antwoord is: waar denk je dat die sprookjes op gebaseerd zijn? Maar ook de hemel (het land Baskarone) en de hel, de duivel (de Donkere Heer) en god (de Heilige) komen er in voor. Bijbelverhalen zoals de Ark van Noach, en personages uit een toneelstuk van Shakespeare.

Tepper heeft een paar heel duidelijke boodschappen in haar verhaal gebakken die vooral te maken hebben met de onomkeerbaarheid van de tijd en het feit dat de mens zo veel sporen van vernieling en ellende nalaat. De mens is als enige in staat tot scheppen, maar gebruikt dat vaak niet in goede zin.
Dat is, samen met haar expliciete vingerwijzingen naar sprookjes etc. ook wat het meest in de kritiek op dit boek naar voren komt.
Ik heb me daar totaal niet aan gestoord. Ik vind het bijzonder knap hoe ze alle verhaaldraden, in verschillende werelden en verschillende tijden, aan elkaar knoopt tot een samenhangend verhaal en bovenal is onze vertelster Beauty  een pittige tante met veel humor, waardoor het een genot was dit boek te lezen.
Zijdelings heeft dit boek wel een beetje weg van het fantastische The Bone Clocks van David Mitchell, ik moest er in ieder geval meerdere keren aan denken tijdens het lezen.

Ik las een vertaling die heel goed was, met uitzondering van het feit dat Beauty haar moeder consequent 'mijn mama' blijft noemen ook als ze van middelbare leeftijd is (terwijl er toch echt gewoon my mother in het origineel staat) en Fairieland is vertaald als Fantasia, wat ik niet heel sterk vind, dat roept bij mij associaties op aan een pretpark.....

Beauty is één van de twee boeken van Tepper die in het Nederlands zijn vertaald. Het andere is Heren van Gras (oorspr Grass), dat wél een science fiction boek is en daardoor ook niet te vergelijken met Beauty.