Het maken van leesnotities

Op speciaal verzoek, een toelichting op mijn leesnotities. Waarom maak ik ze en hoe pak ik het aan?

Toen ik de vraag kreeg wat voor type notities ik maak en waar ik op let, als opmerking op mijn vorige blogpost over Gustaaf Peek, had ik erg veel moeite om hem kort te beantwoorden; het maken van notities is voor mij heel intuïtief en kan voor elk boek weer anders zijn.
Wat wel altijd hetzelfde is: ik schrijf niet in dure 'Moleskin notebooks' maar gewoon in ringbandschriften van de Hema. En verder, maar dat zal wel een afwijking zijn, altijd met een gewoon potlood. Ik vind het schrijven met een pen te hard, te onverbiddelijk. Verder schrijf ik meestal vrij slordig, omdat ik het schrift naast me op de bank heb liggen en er vaak ook nog een kat ergens tussen zit....

Mijn schriften met aantekening gaan terug tot 1990, dus ik doe het al heel lang, maar in die tijd was het meer het na het lezen opschrijven van de boekgegevens en heel kort noteren wat ik er van vond. Later kwam daar ook een waardering bij, eerst in cijfers en later in sterren. Het is wel erg leuk om die schriften weer eens in te zien!

Hiernaast een stukje uit een notitieboek van 2000.
De vervanging hiervan is eigenlijk mijn blog, waar ik ook achteraf een waardering geef aan wat ik gelezen heb.

De notities waar deze blogpost over gaat, zijn echter notities gemaakt tijdens het lezen en zijn zelden een korte samenvatting van de inhoud.

Oh ja er is één categorie boeken waarbij ik geen aantekeningen maak, wat ik noem de categorie 'light reading'; de thrillers, cozy mysteries, fantasy, romantisch. Kortom alles met een vrij simpele verhaallijn. De boeken die ik lees puur voor de ontspanning.  Die lenen zich niet voor het maken van aantekeningen en zijn ook zonder meestal prima te volgen.

En verder....kan het alle kanten op. Het maakt ook uit of het een boek van mezelf of van de biep is, of een ebook.
Ik heb net een ebook gelezen van Joe Queenan: One for the books. Het is een boek over boeken, en dan zit ik echt met het potlood in de aanslag. Dan schrijf ik ook van alles op: hoe hij denkt over boeken, zijn eigenaardigheden, de dingen die ik herken bij mezelf, titels van boeken die hij noemt etc.
Grotere citaten leg ik dan vast op de reader met een korte aantekening.

Bij het boek van Gustaaf Peek heb ik echt gelet op aanwijzingen die de schrijver prijsgaf die mij zouden helpen bij het construeren van het verhaal. Daar heb ik eigenlijk per hoofdstuk 'nieuwe' feiten genoteerd. Dit zijn dus vrij 'technische' aantekeningen.

Ik ben nu ook bezig met De Toverberg van Thomas Mann en dat vraagt weer een heel andere benadering. Het is mijn eigen boek. Daar zit ik dan weer in te strepen om dingen te bewaren voor later, omdat dit een boek is waar je je op moet concentreren. Dan ga ik pas later kijken wat ik allemaal 'bewaard' heb en die aanwijzingen uitwerken in aantekeningen. Dan werk ik ook met 'flappertjes'.

Bij het lezen van Pride & Prejudice daarentegen (ook mee bezig) zit ik weer voortdurend aantekeningen te maken, maar daarbij gaat het me veel meer om wat me opvalt; hoe gaat men met elkaar om, wat vind ik van de regels en conventies van die tijd, psychologische duidingen van de personages etc.  Deze aantekeningen zijn dus veel persoonlijker van aard.

Bij het lezen van non-fictie maak ik vaak mindmaps om de verbanden tussen alle feiten op een rijtje te krijgen. Ik heb daar een tijdje een programma voor op de pc gehad. Dan ziet het er wel heel netjes uit (zie hiernaast), maar dat heb ik er toch weer afgegooid, want mindmapping moet juist een intuïtief, creatief proces zijn, dus 'op het handje'.


Tot slot
Ik krijg vaak te horen: "poeh aantekeningen maken dat doe ik niet hoor, dan is er toch geen lol meer aan? Dan wordt het werk."
Vroeger dacht ik er ook zo over, maar nu ervaar ik steeds meer dat ik iets toevoeg aan het lezen. Ik ben voortdurend in discussie met het boek en/of de schrijver en dat maakt het lezen juist veel leuker. Ik merk ook dat ik daardoor steeds meer neig naar de wat serieuzere, 'zwaardere' literatuur, omdat ik daarmee veel meer in een dialoog kan gaan.  Voor mij is het maken van aantekeningen dus een verrijking van mijn leeservaringen!

Gustaaf Peek - Ik was Amerika

Mijn eerste boek voor de Ik Lees Nederlands uitdaging!

En wat voor boek. Ik kan niet te veel van de inhoud prijsgeven, omdat ik daarmee al snel de lol van dit boek verpruts. Het is namelijk de bedoeling, dat je die inhoud al lezend zelf uitpuzzelt.

Mijn eerste aantekeningen staan dan ook vol met vraagtekens. De eerste paar hoofdstukken hebben niets met elkaar van doen, en je zit je steeds af te vragen: over wie gaat dit? waar zitten we? in welke tijd speelt dit zich af?

Vroeger zou ik daar zo geirriteerd door zijn geraakt dat ik denk ik al snel was afgehaakt. Nu ik meer aantekeningen maak bij het lezen, raak ik een beetje gewend aan het niet meteen kunnen snappen van het verhaal en merk ik (ook bij andere boeken) dat het verhaal zich gaandeweg vanzelf invult.
Er zijn twee grote verhaallijnen in dit boek. Het eerste is dat van Dirk, een Nederlandse man met een Duitse moeder, die zich na enige omzwervingen rond 1940 in Duitsland aanmeldt bij het leger. In 1943 wordt hij door de geallieerden gevangen genomen in de woestijn in Afrika en komt hij terecht in een krijgsgevangenenkamp in Texas. Een apart gegeven, een Nederlander die met zijn Duitse legeronderdeel in een Amerikaans krijgsgevangenenkamp terecht komt.
Dirk maakt daar kennis met de zwarte Harris. Diens levensverhaal vormt de tweede verhaallijn en eigenlijk de belangrijkste. Via Harris komt Dirk op een wel heel directe manier in aanraking met discriminatie van de zwarten in het zuiden van de VS.

Het zijn geen vrolijke verhalen, de levensverhalen van Dirk en Harris. Maar Peek schrijft erg goed en mooi en maakt er een meeslepend boek van. Ook na de eerste hoofdstukken was ik nog regelmatig de weg kwijt (over wie gaat dit nu weer? in welke tijd zitten we nu weer?) maar door de schrijfstijl van Peek en door het feit dat ik de puzzel op wilde lossen, heb ik me daar niet meer aan gestoord. In tegendeel, ik zag het als een prettige uitdaging om dit verhaal tot een afgerond geheel te brengen.

Een waardig begin van mijn uitdaging in de Nederlandse literatuur!

John Williams - Stoner

John Edward Williams (1922-1974) schreef Stoner al in 1965, maar het moest nog tot 2006 duren voordat het een succes werd. In dat jaar werd Stoner heruitgegeven door de New York Review Book Classics. Vorig jaar begon dit boek veelvuldig rond te zingen op engelstalige boekblogs en sinds 2012 is het gelukkig ook verkrijgbaar in een nederlandse vertaling.
Na deze intro moet ik dan toch wat zeggen over dit boek, wat me moeite kost. Want er valt niet zo heel veel over te zeggen. Je moet het vooral lezen en niet te veel over schrijven. Het is een relatief simpel verhaal ; plattelandsjongen gaat landbouw studeren maar kiest uiteindelijk voor de Engelse literatuur. Wordt universiteitsdocent, trouwt met een vrouw die niet van hem houdt en krijgt een dochter die tussen hen in komt te staan en uiteindelijk de dupe wordt van het liefdeloze huwelijk. Maakt door zijn opstelling binnen de universiteit geen carrière maar is tevreden met wat hij heeft.
Het vernuft zit dan ook niet in het verhaal op zich, maar in de binnenwereld van Stoner. Stoner is, mede door zijn afkomst, een stoïcijn die de wereld om hem heen schijnbaar onbewogen bekijkt.  Schijnbaar want Stoner heeft een rijk innerlijk leven, dat echter bijna nooit naar buiten komt. Behalve als hij een affaire met een medewerkster van de universiteit krijgt, en hij een korte periode van oprechte liefde meemaakt. En niet te vergeten het stille verzet tegen het hoofd van de vakgroep die hem liever vandaag dan morgen kwijt is.

Er is al veel gezegd over dit boek, bijvoorbeeld bij Anna, bij Koen en bij Bettina.
Ik heb er niet meer zo veel aan toe te voegen, behalve dan dit: ik heb mij voornamelijk af zitten vragen of deze man nu een verliezer, een prutser is, of een held. Alles overkomt hem, hij doet weinig moeite om ergens iets van te maken. Als hij aan het einde van zijn leven terugkijkt, moet hij zelf ook constateren dat hij alles heeft gekregen, maar dat niets een succes geworden is: vriendschappen, een huwelijk, een dochter, een grote liefde en een carrière.
Aan de andere kant heeft hij twee karaktereigenschappen die voor hem pleiten: hij blijft integer, hoewel hij weet dat dat hem zijn carrière kost. En hij weet toch ook te genieten, hij houdt op een gepassioneerde manier van de literatuur. En van de kleine dingen: de zon, de glimlach van zijn dochter, de liefde, hoe kort dan ook. In die zin is dit een boek van/voor deze tijd. Waarin veel mensen voortdurend op zoek zijn naar geluk en daarvoor letterlijk en figuurlijk lange reizen maken, terwijl het kleine geluk om de hoek ligt, als je het maar ziet.
Uiteindelijk bleef bij mij een melancholisch gevoel achter, maar wel een prettige melancholie, die tot nadenken stemde.

Ik vond dit boek geen meesterwerk maar wel een mooi en fijn boek, een fijnproevershapje om lang van na te genieten.

Irvin D. Yalom - Het raadsel Spinoza

Oorspronkelijke titel: The Spinoza Problem

Het raadsel Spinoza is, zoals ook de andere boeken van Yalom over filosofen, zoals de schrijver zelf zegt 'een ideeënroman'.
Yalom gebruikt in dit boek weer zijn vertrouwde procedé dat bestaat uit het gebruiken van een voertuig om de ideeën van een filosoof op lichtvoetige wijze onder de aandacht te brengen.
In het geval van Spinoza had Yalom het moeilijk, want er is maar weinig bekend van Spinoza, niet in het minst doordat deze denker en filosoof al op jonge leeftijd door de joodse gemeenschap van Amsterdam in de ban is gedaan. Hierdoor mochten de joden op geen enkele manier meer contact hebben met Spinoza.

Bij zijn bezoek aan het Spinozahuis in Rijnburg ontdekte Yalom toch iets wat hij kon gebruiken; dat de boeken en andere bewaard gebleven parafernalia van Spinoza in de tweede wereldoorlog waren geconfisqueerd door de nazi's, specifieker door de ERR: Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg.
Van deze Alfred Rosenberg bleek veel bekend te zijn en het is deze man die Yalom vervolgens gebruikt heeft voor zijn verhaal over Spinoza.

De stukken over Alfred Rosenberg, die beginnen in Estland in 1910 (Alfred is dan 16) worden afgewisseld met de stukken over Spinoza, die beginnen in Amsterdam in 1656. In de eerste helft van het boek wordt een mooi beeld geschetst van het Amsterdam in de 17e eeuw, en met name van de joodse gemeenschap in Amsterdam. Er wordt uitvoerig uitgelegd waarom Spinoza door deze gemeenschap in de ban wordt gedaan en hoe dit, in de fantasie van Yalom, zijn uitwerking had op Spinoza.  In de tweede helft vertrekt Spinoza naar Rijnsburg waar hij langere tijd zal wonen en wordt de opmars van Rosenberg in nazi-kringen nogal breedsprakig toegelicht.
Wat ook uitvoerig wordt uitgelegd zijn de denkbeelden van Spinoza, en wel zo uitvoerig dat je het idee krijgt dat je een serie lessen filosofie krijgt, op een tamelijk belerende manier.
Ik had hier wel een beetje een probleem mee.  Op zich is het interessant wat er over de filosofie van Spinoza wordt verteld, en ook knap, want de denkbeelden van deze belangrijke man voor de Verlichting in de Nederlanden en daarbuiten, zijn nogal lastig om te begrijpen. Yalom maakt er een begrijpelijk verhaal van, maar: te lang, te breedvoerig en te belerend voor een roman. Het haalt de vaart uit het verhaal en maakt er te veel een leerboek van.

Als roman, wat dit toch is,  vond ik dit boek dan ook minder geslaagd en dit maakt dat ik dit boek geen heel hoge waardering heb gegeven. Ik vond het zeker minder als zijn voorgaande boeken over Nietzsche (Nietzsches tranen) en over Schopenhauer (De Schopenhauer kuur).
Als een non-fictie boek echter vond ik het wel een interessant en knap boek.
Ik heb bij tijd en wijle flink door moeten ploeteren, maar daardoor heb ik nu wel een goed beeld gekregen van de denkbeelden van Spinoza, waarom hij zo belangrijk was voor een wending in ons denken en waarom het zo onterecht maar begrijpelijk is dat zijn eigen gemeenschap hem in de ban heeft gedaan.

Ik vrees dat ik met deze gemengde gevoelens niet uitblink in duidelijkheid over dit boek.
Zou je dit boek nu moeten (willen) lezen? Nee, als je op zoek bent naar een vlot vertelde roman waarin filosofie een rol speelt. Ja, als je meer wilt weten over de denkbeelden en het belang van Spinoza. Daarvoor biedt dit boek een mooie en begrijpelijke inleiding.

Gillian Flynn - Donker hart

Oorspronkelijke titel : Gone Girl

Voordat ik ga uitleggen waarom ik dit zo'n goed boek vind, moet ik eerst even zeuren over de vertaling. Want je hebt goede en slechte vertalingen. Maar de vertaling van Gone Girl is er één om te huilen, zo slecht. Niet alleen dat het soms niet lekker loopt en er rare woorden in staan, maar er zitten ook erg veel slordigheden in.  Zinnen die niet zijn vertaald (terwijl ze m.i. wel cruciaal zijn voor wat volgt), komma's die eigenlijk dubbele punten zijn.
Rare woorden: hoedjesmaker (ipv women's hat maker) en viswitte voeten (fish-white feet). Viswitte voeten! Hier haakte ik af en ben ik snel naar de oorspronkelijke engelse versie gegaan. En toen zag ik ook waarom ik de opdracht voor in het boek zo raar vond.
In de Nederlandse versie staat daar:

"Voor Brett senior, zon in mijn leven,
en
Flynn junior, zon in mijn leven"

Toen begon ik te denken: wat raar, als er een Brett senior is moet er ook een Brett junior zijn, maar die wordt niet genoemd. Zou dat een afvallige zoon zijn, is Flynn het lievelingetje?
En Flynn junior: dan moet er ook een Flynn senior zijn. Is Brett dan niet de vader van Flynn?
Enfin ik was al raadsels aan het opwerpen voordat ik zelfs maar in het boek begonnen was....
Toen ik in de engelse versie begon, zag ik hoe het echt zat. Daar staat namelijk:

"To Brett: light of my life, senior and
Flynn: light of my life, junior"

Oef! Dit is niet eens een gewone vertaalfout, dit is een enorme miskleun. Blijkbaar wordt zo'n vertaling ook niet meer gecontroleerd, zelfs niet steekproefsgewijs.
Nou ja ik wil maar zeggen: als het enigszins kan, lees dit boek dan in de oorspronkelijke taal!

Gone girl wordt neergezet als een thriller. Dat zal het ook wel zijn (er is volop spanning en er zijn volop plotwendingen om het een thriller te maken), maar ik vond hier de spanning toch ondergeschikt aan de psychologische diepgang. En dat maakte het voor mij ook zo goed.

Nick en Amy zijn drie jaar getrouwd en wonen in een luxe appartement in New York City. Nick schrijft voor tijdschriften, Amy bedenkt quizzen voor tijdschriften. Eigenlijk hoeft ze niet te werken, want haar ouders hebben een succesvolle kinderboekenserie geschreven: Amazing Amy. Maar dan raakt Nick werkeloos, en vervolgens ook Amy. Omdat de moeder van Nick ziek is en zijn vader aan het dementeren, besluit Nick dat ze dan maar beter kunnen verhuizen naar de geboorteplaats van Nick: Carthage in Missouri. Een gehucht aan de Mississippi. Zeer tegen de zin van Amy, maar om haar huwelijk niet in gevaar te brengen gaat ze mee. Nick koopt, samen met zijn tweelingzus Margo ('Go') een plaatselijke bar, met het geld van Amy.
En dan gebeurt er iets onwezenlijks: op de dag van hun 5e trouwdag verdwijnt Amy spoorloos. Ze lijkt te zijn gekidnapt; maar al snel hebben de dienstdoende rechercheurs door dat er dingen niet kloppen. En komt Nick steeds meer in beeld als de verdachte.

Nick en Amy zijn beurtelings aan het woord, Nick in het heden en Amy, via haar dagboek, in het verleden. Het dagboek begint in 2005, als ze Nick leert kennen. De Nick die Amy beschrijft in haar dagboek in 2010, de egoïstische, liefdeloze man die zijn vrouw behandelt als een stuk vuil, lijkt totaal niet op de Nick die tijdens zijn zoektocht naar Amy vertelt over zijn herinneringen aan haar.

Als lezer wordt je voortdurend heen en weer geslingerd, want als Nick aan het woord is, lijkt hij tegelijkertijd heel schuldig en heel onschuldig te zijn. Is het nu een passieve, wat onbenullige man of is het een geslepen, sluwe moordenaar? Is hij nu sympathiek of juist niet?

Halverwege het boek draait het perspectief 180 graden en dan denk je: o zit het zo! Maar dan zijn we pas halverwege het boek! En begint er weer een heel nieuw verhaal en worden je sympathieën zo je die had volledig opgeblazen.

Het verhaal is naar mijn mening vooral een verhaal over de liefde en het huwelijk, over de wederzijdse verwachtingen die nooit uitkomen, over hoe de ene partner van de ander verwacht dat die al zijn behoeften zal vervullen. En over de machtsspelletjes die binnen het huwelijk gespeeld kunnen worden en uiteindelijk tot een dramatische afloop kunnen leiden.
Ook de rol van de media werd mooi uitgespeeld: hoe je de ene dag een held en de andere dag een monster kunt zijn, en dat ook nog meerdere keren.
"Je kunt geen echte persoonlijkheid meer zijn in een wereld waarin alles een 'tweedehandservaring' is".

Mooi geschreven (in het engels dan), mooi en intelligent uitgewerkt. Enige minpunt: het gaat een beetje als een kaarsje uit. Tenminste, ik was wel een beetje teleurgesteld. Maar daarvoor had ik toch 430 enerverende pagina's gelezen met dezelfde ervaring die ook Anna bij dit boek had: ik moest aan het eind van de dag snel naar huis en lezen, omdat ik MOEST weten hoe dit nou in elkaar zat en hoe dat af zou lopen...

De problemen van een leesverslaafde

...of was het nou boekverslaafde? Hoe dan ook, ik kamp met een paar boekgerelateerde 'problemen'  maar ik geloof dat ik ze nu met een paar ferme besluiten wel opgelost heb.

Het eerste probleem was de planning: ik zou deze maand boeken lezen van mijn lijstje Boeken voor een verlicht januari, maar daar heb ik helemaal geen tijd voor! Ik heb nog te veel boeken onderhanden (Gone girl van Gillian Flynn, Het raadsel Spinoza van Irvin D.Yalom, De Toverberg van Thomas Mann, Travels with Charlie van John Steinbeck, Reizen met John van Geert Mak) en er ligt ook nog een stapeltje van de biep die ik graag wil lezen. Ik dacht eerst om het dan maar een maand door te schuiven, per slot van rekening is februari ook zo'n hele grijze,saaie maand.
Tegelijkertijd wil ik dit hele jaar meer boeken van de eigen plank lezen. Maar ja dan sta ik zo besluiteloos voor mijn kasten, want er staat nog zoveel ongelezen in! Wat ga ik dan het eerst lezen?
Toen las ik vandaag de blog van Iris en die kwam met een heel goed idee, dat niet echt nieuw is maar ik zou er zelf even niet opgekomen zijn: een schrijver voor elke letter van het alfabet. Daar kan ik dan mooi een deel van het 'verlichte lijstje' in verwerken, en ook wat boeken voor de uitdaging Ik Lees Nederlands (ILN)!

Ik heb dus een extra tab gemaakt: Lezen van de plank. Ik heb het alfabet ook meteen gevuld omdat ik anders nog steeds niet weet waar ik moet beginnen. Maar ik hoef van mezelf niet persé bij A te beginnen, anders wordt het te streng en weet ik nu al dat ik me er niet aan ga houden. Omdat ik graag iets lees wat bij mijn stemming past. Het is een experiment, dus het kan ook best zijn dat ik na een paar maanden tot de conclusie moet komen dat het niet gaat werken!

Een tweede probleem, of nou ja, niet echt een probleem maar iets wat jullie wel zullen herkennen: ik lees te veel door elkaar. Ik ben nu met vijf verschillende boeken tegelijk bezig, en dat maakt onrustig. Bovendien moet ik steeds als ik een boek weer oppak, teruglezen: wie was dat ook al weer, en hoe zat dat ook al weer? Terwijl het eigenlijk veel fijner is geconcentreerd te zijn op één boek, ook al omdat je dan veel meer 'in' het boek zit.
Dus volgende besluit: ik lees nog maar één boek tegelijk! Nou ja dat wil zeggen, één fictie boek en één non-fictie boek.

Een laatste uitdaging (ik noem dit maar geen probleem meer) is: hoe krijg ik meer boek in mijn avond? Want ik weet hoe dat het afgelopen jaar ging: dan fietste ik aan het eind van de werkdag naar huis met het idee: hè ik ga vanavond lekker de hele avond lezen! Om er dan aan het eind van de avond achter te komen dat het er niet van gekomen was...koken, oprommelen, tv kijken (en blijven hangen), internetten(vooral over nog te lezen boeken)....je kent het wel (toch?). Erg frustrerend.
Het is iets wat je niet zomaar ineens om kunt gooien, het is toch een soort ingesleten patroon. Maar ik heb me echt voorgenomen de tv en de laptop twee of drie dagen per week uit te laten. Dat geeft ook veel rust!

Lezen in januari

Het nieuwe jaar is nog maar net van start, maar ik zit al weer boordevol (lees-)plannen!
In november schreef ik al over boeken voor een verlicht januari en had ik ook al een lijstje. Ik heb nog steeds geen keuze kunnen maken, maar ga dat één dezer dagen zeker doen.

Daarnaast lees ik het boek Het raadsel Spinoza van Irvin D.Yalom voor de leesclub, en lees ik een stuk uit De Toverberg van Thomas Mann, ook voor de leesclub.

En ik wil natuurlijk ook graag beginnen aan de uitdaging waarvan Judith van Boekblogger de gastvrouw is: Ik lees Nederlands.
Ook daarvoor heb ik al een lijstje gemaakt, volgens mij ga ik het te behalen nivo (stroopwafel, 10 boeken) gaandeweg nog wel ophogen omdat het lijstje steeds groter wordt en ik steeds enthousiaster ;-)

Net als vorig jaar heb ik me (weer) voorgenomen minder nieuwe boeken te kopen/te lezen en meer uit eigen voorraad, de oudere boeken. Vorig jaar is dat slecht gelukt, je hebt zo de neiging om mee te gaan in de waan van de dag en als je dan ergens iets leest of hoort over een nieuw boek dat erg goed is, laat je je toch weer meeslepen. Terwijl veel van wat ik in de kast heb staan minstens zo goed is. Ik heb er vandaag weer een paar in mijn handen gehad en bedacht dat het toch doodzonde is dat die hier maar stilletjes op de plank blijven staan.
Dus dit jaar wil ik daar toch wat standvastiger in zijn. Ik hoop dat het lukt, jullie zijn mijn getuigen!