Shakespeare toen en nu

Jeanette Winterson - Het gat in de tijd (The gap of time)
UK, 2015

In verband met het 400ste sterfjaar van William Shakespeare komt de Britse Hogarth Press (ooit opgericht door Leonard en Virginia Woolf) met een project waarin 9 werken van Shakespeare worden herverteld door bekende hedendaagse schrijvers. Eind 2015 gaf Jeanette Winterson de aftrap met haar versie van Shakespeare's Wintersprookje (The Winter's Tale): Het gat in de tijd.

Het leek me een must om de oorspronkelijke versie van Shakespeare te kennen, dus die heb ik eerst (in mijn nieuwe Nederlandse vertaling) gelezen. Op deze manier is dit project een mooie aanleiding om een aantal bekende werken van Shakespeare te lezen of herlezen.

Wintersprookje valt onder de 'komedies' van Shakespeare, maar is in feite een tragikomedie.
Zonder de hele inhoud van het oorspronkelijke stuk van Shakespeare te gaan navertellen, komt het kort gezegd hier op neer: Leontes, koning van Sicilië, verdenkt zijn vrouw Hermione, 9 maanden zwanger, van overspel met zijn vriend Polixenes, koning van Bohemen (dat Shakespeare - per abuis? - situeert aan een kust). Polixenes is dan al 9 maanden te gast bij Leontes en zijn vrouw. Leontes wordt half waanzinnig van jaloezie. Hij smijt Hermione in de gevangenis.  Polixenes ontkomt ternauwernood aan een moordaanslag. Leontes denkt dat het meisje dat Hermione in de gevangenis heeft gebaart, het kind van Polixenes is. Het kind wordt aan de kust van Bohemen te vondeling gelegd. Mamillius, de zoon van Hermione en Leontes, sterft van verdriet om het gemis van zijn moeder. Hermione sterft van verdriet om haar verloren dochter.
Leontes komt bij zijn positieven en beseft wat hij heeft aangericht. Hij haat zichzelf.
17 jaar later (het gat in de tijd) wordt het dochtertje Perdita, grootgebracht door herders, verliefd op de zoon van Polixenes. Wanneer zij ontdekken dat Perdita de dochter is van Leontes, gaan zij samen naar Sicilië om Leontes te confronteren.

Jeanette Winterson heeft zich nauw aan het oorspronkelijke verhaal gehouden, zowel wat betreft de inhoud als de opbouw (3 bedrijven). Zelfs de namen zijn vrijwel identiek. Dat vond ik in het begin een beetje teleurstellend, vooral omdat je dan ook weet hoe het gaat aflopen. Maar ze heeft er een paar (hedendaagse) thema's doorgeweven die haar verhaal iets extra's geeft; naast de tijd uit de titel zijn dat onder andere: een ex-bankmedewerker zonder geweten die een hedge-fonds (Sicilia) heeft opgericht, rassentegenstellingen en virtual reality in de vorm van een (levensechte) game.  En warempel, ondanks het voorspelde eind weet zij de lezer toch mee te slepend in een verhaal dat zo fris en wervelend is, dat het niet meer uitmaakt dat je weet hoe dit gaat eindigen. Aan het eind weet ze zich naadloos tussen haar personages te mengen en spreekt ze ons als schrijfster toe, over haar keuze voor Wintersprookje en hoe ze dat heeft geinterpreteerd.
Ze zegt:

"Dit is een 'oud verhaal', een sprookje. Maar in een sprookje komt de dreiging meestal van buitenaf in de vorm van een draak, een leger of een boze tovenaar. Shakespeare loopt vooruit op Freud en laat de dreiging komen van waar die in werkelijkheid vandaan komt: van binnenuit. The Winter's Tale werd voor het eerst in 1611 opgevoerd. Het zou nog driehonderd jaar duren voordat de opkomende psychoanalyse begon te begrijpen hoe het verleden een wissel op de toekomst kan trekken of hoe dat verleden kan worden ingelost."

Om vervolgens Perdita het laatste woord te geven.


Het volgende deel in deze serie is:
Howard Jacobson - Shylock is my name (The merchant of Venice)