Knut Hamsun - Pan

Het viel me opeens op dat ik de laatste tijd nogal wat boeken over eenzame mannen en vrouwen heb gelezen; dat begon met De huilende molenaar van Arto Paasilinna (gelezen in de pré-Boekhappen tijd) en kwam via the Road, Room, De Wand, Boven is het stil en Julius Winsome uiteindelijk uit bij Pan van Knut Hamsun. Blijkbaar heb ik onbewust erg thematisch gelezen.

Pan (1894) van de Noorse schrijver Knut Hamsun (1859-1952) is eigenlijk, met zijn 108 pagina's, een novelle. Toch heb ik er relatief lang over gedaan om het te lezen, omdat het zo poëtisch is geschreven. Dat komt alleen tot zijn recht bij 'slow reading'. Dan kom je in een soort van trance waarin het goed toeven is. Ik las het in een Engelse vertaling, want dankzij de ereader en Gutenberg zijn dit soort klassiekers nu heel toegankelijk geworden. Ik ga steeds meer van mijn ereader houden!

Hamsun kan lyrisch schrijven over de (Noorse) natuur, vooral de bergen en de kustlijn. Veel van zijn boeken gaan over de natuur en mensen (mannen) die een sterke band met de natuur hebben. In Pan is het niet anders. We lezen het dagboek van de protagonist, luitenant Thomas Glahn. Hij heeft een boshut gehuurd aan de rand van een vissersdorp, tussen de kust en de bergen. Hij leeft alleen met zijn hond Aesopus en voelt zich het gelukkigst al zwervend in het bos. Hij jaagt, maar schiet alleen wat hij nodig heeft om te eten.
Glahn is sociaal niet erg handig. Tegen wil en dank wordt hij verliefd op een koopmansdochter uit het vissersdorp, Edwarda. Helaas voor Glahn is Edwarda een nogal wispelturig wicht, dat speelt met de gevoelens van Glahn. Die is echter zo onzeker in de liefde, dat hij hier niet tegen bestand is. Als hij een paar onhandige dingen heeft gedaan en gezegd in gezelschap, begint Edwarda hem te bespotten. Glahn vlucht in de armen van de eenvoudige, lieve Eva, de dochter van de smit. Ook heeft hij twee (sexuele?) encounters met het herdersmeisje Henriette, maar het wordt niet duidelijk of dit echt gebeurd is of alleen in het hoofd van Glahn. Want hij droomt nog wel eens wat, vooral over Iselin. Iselin is een mythische figuur en is afkomstig van het Gaelische Aisling: droom of visioen. Glahn, de natuurmens, wil steeds terug naar de natuur, maar kan ook niet zonder liefde en daarom wordt hij toch ook naar de mensen getrokken. De titel wijst natuurlijk al op dit innerlijke gevecht: Pan, de god van o.a. het woud en het dierlijk instinct, half mens en half beest. Pan staat ook bekend als een zeer zinnelijke god, die nogal eens wordt afgebeeld in erotische poses. Hij is ook patroon van de herders, en die zin wordt er een relatie gelegd met het herdersmeisje. Mooie vondst van Hamsun.
Het boek wordt afgesloten met een wat afwijkende epiloog, die vreemd aandoet omdat hij is geschreven door een onbekende persoon die een heel andere Glahn beschrijft. In deze epiloog komen we te weten wat er van Glahn terecht is gekomen nadat hij teruggekeerd is naar de bewoonde wereld.

Ondanks dat dit boek zo'n 120(!) jaar geleden geschreven is, doet het door de stijl en thematiek verrassend modern aan. Ik vond het een plezierig en mooi dromerig boek, mits langzaam gesavoureerd.

Andreï Makine - Het Franse Testament

Gevangen tussen twee werelden

Ik heb dit boek gelezen voor de leesclub. Ik was zelfs degene die het had uitgezocht. Nu wil je het niet op je geweten hebben 8 mensen tegen hun zin een draak van een boek te laten lezen, dus ik had wel van tevoren even gekeken hoe anderen dit boek hebben besproken. Dat zag er goed uit dus ik kon dit boek veilig op de lijst zetten.

Andrei Makine is geboren in 1957 in Rusland en groeide op in Penza, gelegen op het Wolgaplateau (west-Rusland) aan de rivier de Soera. Makine studeerde o.a. filologie en filosofie. Na zijn afstuderen werkte hij als redacteur voor een Frans literatuurblad en als universitair docent aan het Novgorod instituut. Op zijn dertigste kwam hij naar Frankrijk in het kader van een uitwisselingsprogramma voor docenten, en vroeg er asiel aan. Hoewel hij in het Frans schrijft, lukte het pas zijn werk uitgegeven te krijgen toen hij net deed of het uit het Russisch vertaald was. Dit omdat men zich in Frankrijk niet kon voorstellen dat een Rus voldoende Frans kende om een roman te schrijven. Men had toen nogal wat vooroordelen over Russen....
Met Het Franse Testament, zijn vierde boek, won hij in 1995, naast andere literaire prijzen, de prestigieuze Prix Goncourt.

Het Franse Testament gaat over een Russisch jongetje, Aljosja, dat in de zomermaanden samen met zijn zusje bij zijn grootmoeder Charlotte logeert in het dorpje Saransk, aan de rand van de russiche steppe. Charlotte vertelt haar kleinkinderen verhalen. Over haar jeugd in haar geboorteland Frankrijk. En over haar leven daarna, in Rusland. En hoe zij steeds terugkeerde naar Frankrijk, maar ook weer naar Rusland. Een leven tussen twee werelden. Door de verhalen wordt Frankrijk door de jongen geidealiseerd, het land van zijn dromen. Hij wil er alles van te weten komen, leest alles wat maar met Frankrijk te maken heeft. Maar wanneer hij uiteindelijk in Frankrijk terecht komt, is het opeens niet meer zo mooi, en voelt hij zich ook vooral Rus. Ook de jongen is dus tussen twee werelden gevangen geraakt. Een verrassende onthulling aan het eind maakt dat dit leven tussen twee werelden in een ander licht wordt gezet.

De schrijver heeft ervoor gekozen de jongen verteller te laten zijn. Dit heeft het soms verwarrende effect dat je leest over een jongen die opgroeit en zich ontwikkelt, en vertelt hoe zijn grootmoeder hem over de loop van háár leven vertelt. Een biografie in een autobiografie, zogezegd.
Het verhaal geeft zich niet snel gewonnen, het moet langzaam veroverd worden en dwingt tot langzaam lezen. Het bevat veel filosofische overdenkingen. Vooral daar waar die gingen over de tijd en over herinnering, deed het mij erg denken aan Marcel Proust. Het zal niet voor niks zijn dat één van de motto's van hem afkomstig is.
Ik vond het ook een wat dromerig boek, in de positieve zin van het woord. De engelse vertaling van de oorsponkelijke titel (Le Testament Francais) is: Dreams of my russian summers. Dat geeft wat mij betreft de aard van het boek goed weer.
Als je interesse hebt in het leven in Rusland tijdens en na de eerste wereldoorlog, is dit een niet te missen roman.

Een mooi boek van een boeiende schrijver waarvan ik zeker meer ga lezen.

Gerard Donovan - Julius Winsome

Ik was eigenlijk op zoek naar Schopenhauer's telescope (genomineerd voor de Booker Prize in 2003), maar kwam terug met een andere boek van Gerard Donovan: Julius Winsome.
Donovan is een Ier, maar woont al jaren in de VS. Hij is naast schrijver ook fotograaf en dichter. Zijn meest recente roman is Sunless (2007, niet in Nederlands vertaald).

Julius Winsome is een boek over een eenzame man, die in blokhut in het noorden van Maine woont, tegen de Canadese grens aan. De blokhut is aantrekkelijk beschreven, want geheel volgestouwd met boeken. Die boeken vormen de zorgvuldig opgebouwde collectie klassiekers van de vader van Julius. Zijn moeder is bij de geboorte overleden. Julius is dus opgevoed door zijn vader, omringd door boeken en natuur want Julius heeft zijn hele leven al in de blokhut gewoond. Hij heeft, na een kortstondige maar voor Julius heftige affaire met Claire, één vriend: zijn hond Hobbes, een terriër. Hobbes wordt doodgeschoten, van dichtbij. Opzettelijk dus. Dit is het begin van een aantal ontwikkelingen die onder het label 'wraak' geschaard kunnen worden. Want Julius wil zijn vriend, die hij vreselijk mist, wraken. De (hobby-)jagers die in grote hoeveelheden het bos rond de blokhut onveilig maken, zijn vanaf dat moment zelf het doelwit. Van het oude oorlogsgeweer van Julius. Dat kan natuurlijk niet goed aflopen.

Ik vond het een erg mooi boek, ik kon me goed indenken hoe het verlies van je beste maatje, opzettelijk gedood, je zo ontzettend kwaad kan maken dat dat, gecombineerd met je grote verdriet, maakt dat het slechtste in je omhoog komt en het je ook niet meer uitmaakt wat daarvan de consequenties zijn.
In het begin van het boek komt dat wat minder overtuigend over, omdat de eerste drie jagers door Julius zonder pardon worden neergeknald terwijl we dan nog weinig weten van de emoties van Julius. Die komen namelijk pas in de loop van het boek. Dan wordt ook duidelijk wat de rol van Claire is geweest, en nog steeds is. De jagers in zijn algemeenheid komen er niet best van af. Die lopen maar de hele dag een beetje te knallen voor hun eigen plezier, en schieten op alles wat los en vast zit. Het is duidelijk dat Donovan geen voorstander van het jagen-voor-plezier is en hij weet dat wel zo te brengen dat je daarin onmiddellijk met hem mee gaat. Als het niet zo serieus en wreed was, was de jacht van Julius op de jagers zelfs nog wel vermakelijk geweest. Nu schuurt het in je hoofd, zeker in combinatie met de boekenliefde van Julius en het 'Shakespeare-taaltje' dat hij zich eigen heeft gemaakt. Dat maakt hem tegelijkertijd een zachtmoedige man, iemand die je eigenlijk helemaal niet in staat acht om bruut te moorden.
Julius kan het zelf het beste omschrijven:

Wat ik tegen die man had willen zeggen toen hij in het bos voor me uit liep, was dat ik geen gevoel had waar ik het wel zou moeten hebben en te veel waar ik het beter niet kon hebben. Blijf uit de buurt van mannen zoals ik, dan heb je weinig te vrezen.

Het wonderschone eind maakte voor mij het verschil tussen 4 en 5 sterren.

Wat is er aan de hand in ebook-land?

Gisteren las ik deze column over het (illegaal)downloaden van boeken, die nogal wat stof heeft doen opwaaien. De moraal van het verhaal is dat ebooks veel te duur zijn en dat dit illegaal downloaden in de hand werkt. Tegelijkertijd zie je op fora en blogs ook steeds meer discussie over de geografische beperkingen die door de uitgevers van ebooks worden opgelegd; als je een engelstalig ebook wilt bestellen op een amerikaanse site loop je een gerede kans dat dat niet gaat lukken, omdat de uitgever heeft bepaald dat het bewuste boek alleen mag worden gekocht door ingezetenen van de VS.
Er is dus nogal wat aan de hand in ebook-land.
Als Nederlandse ebook-lezer word je in ieder geval behoorlijk ontmoedigd, ofwel door de prijs ofwel door het aanbod. Ik kocht bij ebook.nl het ebook van Zomerhuis met zwembad voor 15,95 terwijl het gewone boek, ook nog eens hardcover, voor 20,95 bij BOL te koop is. Dat is een verschil van slechts 5 euro en dat kun je gewoon niet verklaren? Geen papierkosten, geen drukkosten, geen bindkosten, weinig distributiekosten....je zou verwachten dat een ebook op zijn minst de helft goedkoper kan dan de gewone versie. Uit de reacties van uitgevers her en der op internet kun je ontcijferen dat ze er eigenlijk niet zo veel zin in hebben, ebooks. Er valt waarschijnlijk te weinig aan te verdienen. En dus worden er weinig ebooks gepubliceerd, tegen een te hoge prijs. En maar klagen over de uitgevers die wél ebooks leveren voor een redelijke prijs!
Ander voorbeeld: ik kocht op BOL voor 15,95 De Rozenkoningin (The White Queen) van Philippa Gregory voor 15,95 (prijs voor de paperback: 19,95), nadat ik dit vergeefs probeerde te kopen in een engelstalige digitale versie (Diesel ebookstore: 7,99, melding bij het afrekenen: alleen voor VS). Ik ben voorlopig wel klaar met die Nederlandse ebooks. Het is eigenlijk te belachelijk voor woorden, die prijs. Ik voel me bijna een sukkel dat ik het er ook nog voor betaald heb en niet ergens illegaal van internet gehaald. Inmiddels heb ik Kobobooks.com ontdekt, die wel engelstalige ebooks tegen een goede prijs levert binnen Europa, de prijzen staan ook in Euro's.
Gelukkig is het laatste nieuws dat uitgever Bloomsbury volgens dit bericht af wil van de geografische beperkingen.
De eerste uitgever is over de brug. Dat is een klein lichtpuntje in het verder o zo donkere land.

Gerbrand Bakker - Boven is het stil

Wat is er bekend over het boek?
Een oude boerderij in de Noord-Hollandse polder. Met koeien, schapen, kippen en 2 ezels. Winter, ijs, grauw met veel mist. Sloten en dijken. Veel vogels. Een eenzame boer die leeft met zijn oude, zieke vader.
Zie hier de ingrediënten voor een oerhollandse roman.
Boven is het stil is ook in zijn stijl oerhollands: sober, met korte zinnen, dialogen waarin geen woord te veel voorkomt.
Bakker won met dit boek, verschenen in 2006 (in de Engelse vertaling: The Twin) de Ierse ‘International IMPAC Dublin Literary Award’ en in eigen land de Gouden Ezelsoor, de Debutantenprijs en de Boekdelenprijs. En werd genomineerd voor de AKO literatuurprijs, de Libris literatuurprijs en de Anton Wachterprijs.
Hij schreef eerder een jeugdroman (Peren bloeien wit) en in 2010 kwam zijn laatste boek De omweg uit.

Waar gaat het over?
Helmer van Wonderen, een 55-jarige boer tegen wil en dank, heeft net zijn bejaarde zieke vader naar boven verhuisd. Moeder van Wonderen is al enige jaren geleden overleden.
Helmer wil een nieuw leven en richt de benedenverdieping voor zichzelf in. Helmer is de helft van een tweeling. Zijn broer Henk is op 19-jarige leeftijd om het leven gekomen door een auto-ongeluk, veroorzaakt door zijn vriendin Riet.
Helmer kijkt soms de hele dag niet naar zijn vader om, ‘vergeet’ hem gewoon. Je denkt: wat een rare wrede man, wie doet dat zijn eigen vader aan? Maar gaandeweg wordt duidelijk dat de verhouding tussen vader en zoon op zijn zachtst gezegd behoorlijk verstoord is.
Henk was de gedoodverfde opvolger op de boerderij, maar na zijn dood wordt niet alleen Riet zonder pardon door vader het huis uit gezet, maar moet Helmer de rol van boer op zich nemen en zijn studie Nederlands beëindigen. Het boerenleven is niet het leven dat Helmer voor zichzelf had bedacht maar hij legt zich er schijnbaar zonder protest bij neer.
Het verstilde leven dat Helmer en zijn vader leiden, wordt opgeschrikt door een brief van Riet, inmiddels weduwe van een varkensboer en moeder van 2 dochters en een zoon. De hernieuwde kennismaking met Riet zorgt ervoor dat Helmer gaat nadenken over het verleden, maar leidt ook tot de komst van een knecht voor Helmer: de zoon van Riet, Henk. Henk, naar blijkt niet vernoemd naar de broer van Helmer maar naar familie van de echtgenoot van Riet, zet een aantal dingen in gang, die ervoor zorgen dat Helmer zich langzaam los gaat maken van zijn vader en daarmee van het leven dat zijn vader voor hem gekozen heeft.

Wat vond ik ervan?
Deze tragikomische roman heeft een soort traagheid over zich, die ervoor zorgde dat ik zelf ook in een trager tempo ging lezen; een verstilde roman.
Helmer, de verteller van zijn eigen verhaal, komt naar voren als een stille, eenzame man wiens gedachten zich heel langzaam ontvouwen en die je daardoor steeds beter gaat begrijpen.
Veel beschrijvingen van het weer, en van de natuur. Mooie filosofische overpeinzingen, zo’n enkele zin die een hele bladzijde kan laten sprankelen.Gecombineerd met de droge observaties van Helmer heeft dit soms een komisch effect, dat er voor zorgt dat het verhaal,waarin soms wat aktie betreft niet zo veel gebeurt, niet in het slop raakt.

Het is al een paar dagen heel stil weer. Het weerbericht in de krant en een weervrouw op tv – die hardnekkig ‘die’ zegt als ze het heeft over een hogedrukgebied of een lagedrukveld – voorspelden zon, maar we kregen mist. Koude mist. Sinds een paar dagen schijnt dan toch de zon, maar nog steeds is het koud. Februarivriesweer. In de sloten ligt een laagje ijs, maar ik hoef niet naar het Groote Meer, overdag vriest het niet. De man van Ada is stront aan het uitrijden, en hij is niet de enige. Ada zelf heeft was aan de lijn hangen. Het is ideaal weer voor beide zaken, maar het bijt elkaar wel, mest en schone was.

Eigenlijk zou ik het met 3,5 boekje willen waarderen, maar halve boekjes bestaan niet en gesteld tussen de keuze tussen 3 en 4 worden het er toch 3. Maar met de kanttekening dat ik dit boek met erg veel plezier gelezen heb. Het scheelde ook wel, dat het weer zoals dat in een groot deel van het boek wordt beschreven (mistig, grijs, koud februariweer) hetzelfde weer was dat ik zag als ik uit het raam keek….perfecte sfeerbeleving :-)