Stress!

Witte Hoogendijk & Wilma de Rek - Van Big Bang tot Burnout; het grote verhaal over stress

non-fictie, NL, 2017

Het bedrijf waar ik werk verkeert al zo'n vier jaar in een reorganisatiefase. Omdat het een groot bedrijf is en vrijwel alles tegelijk gebeurt, leidt dat nu tot een vrij grote chaos waarbij veel mensen in een andere functie, in een ander team en op een andere plek terecht zijn gekomen. Wat ik zelf nu goed zie, is dat leeftijd hierbij nogal bepalend is voor het effect dat zo'n verandering op je heeft. Jonge mensen pakken het vrij gemakkelijk op, ze zijn nog flexibel, hebben veel veerkracht en veel energie, waardoor ze verandering vooral aangrijpen als een kans om te laten zien wat ze in huis hebben. Terwijl oudere werknemers zich toch veel moeilijker voor weer een nieuw karretje laten spannen. Het is soms schrijnend om te zien hoe ellendig mensen zich in zo'n situatie voelen en zelf sta ik af en toe ook stijf van de stress.  

Enfin het was in deze stemming dat ik Van Big Bang tot Burnout ter hand nam. 

Maar daar waar ik verwachtte een concreet verhaal over stressfactoren en oplossingen aan te treffen, las ik in plaats daarvan een, voor een groot deel nogal wetenschappelijke, verhandeling over onze evolutie, DNA, DNA-sequencing, eiwitten en methylgroepen. Dat viel niet mee. 

Het komt er op neer dat ons stress-systeem vanaf ons 'vissen-stadium' niet wezenlijk veranderd is. Onze evolutie is relatief gezien zó snel gegaan dat wij nog geen tijd hebben gehad onze stress-respons aan te passen aan de moderne snelle wereld met zijn overdaad aan prikkels. Helaas zit een uniek menselijke eigenschap, onze verbeelding, ons hierbij nog extra in de weg, omdat wij ons gevaren kunnen inbeelden die er helemaal niet zijn. 

En hoewel ons DNA al vanaf de geboorte vastligt, is het aflezen daarvan een dynamisch proces waarbij code wel of niet wordt afgelezen, afhankelijk van bepaalde chemische processen. Men noemt dit 'de methylering van het DNA'.  

Die processen kunnen op gang gebracht worden door zowel externe als interne invloeden.  Het milieu, wat je eet, of je rookt, hoeveel je beweegt, maar dus ook stress, alles is van invloed op de manier waarop je genen 'tot expressie komen'. 

Dit leidt tot de conclusie dat stressgerelateerde aandoeningen (overspannenheid, depressie maar ook hart-en vaatziekten, lage rugpijn, hoofdpijn en RSI horen daartoe) worden veroorzaakt door zowel omgevingsfactoren als genetische kwetsbaarheid. De gedachte is dat, omdat het aantal stressgerelateerde aandoeningen nogal stijgt, de omgevingsfactoren een steeds groter beslag leggen op onze stressrespons, die hiertoe niet is toegerust, waardoor het stress-systeem 'nare bijwerkingen gaat geven die wij ervaren als het stressgevoel'. Belangrijk hierbij is te weten dat langdurige stress kan leiden tot onomkeerbare veranderingen in de hersenen, die weer tot depressie kunnen leiden. 

Maar wat te doen? 

Een praktische en concrete 'oplossing' wordt ons in het laatste hoofdstuk aan de hand gedaan. 

"Het inzicht in wat de stressoren zijn en waar ze vandaan komen, is meteen ook het begin van de oplossing. Sommige stressoren kun je namelijk gewoon uitschakelen. Soms letterlijk - door je mobiel uit te zetten, of door werk zo te organiseren dat mensen niet belachelijk vroeg kun bed uit hoeven om massaal in de file te gaan staan, door ze hun autonomie terug te geven, ze hun zwakheden te gunnen - maar sowieso figuurlijk, door je te realiseren dat veel stressoren zijn ingebeeld. Ze zitten in je hoofd. Daar kunnen ze ook weer uit. (.....) Wat je verder kunt doen is het bijstellen van je verwachtingen. We leven in een maatschappij die gedomineerd wordt door een merkwaardig soort geluksterreur. Geluk moet, wie niet gelukkig is is mislukt en moet behandeld worden. Maar als je naar onze evolutionaire geschiedenis kijkt, zie je dat 'je gelukkig voelen' helemaal niet per definitie bij de doelen van het leven hoort. Het leven heeft geen ander doel dan leven. (.....) Homeostase, dat is de toestand waar elk organisme van nature naar streeft: alles functioneert, de boel is in balans. Overbelasting van het systeem kan tot een verstoring van die balans leiden."

Het is maar dat u het weet.