Boeken over creativiteit (deel 1)

Ik ben gek op boeken over creativiteit, ik word er heel vrolijk van.
Alleen al het wóórd creativiteit genereert voor mij, in termen van Marie Kondo, sparks of joy.
Mijn eerste associaties bij creativiteit zijn kleur, mooie dingen maken, jezelf uiten, flow. Maar het lezen over creativiteit gaat verder dan het concept 'dingen maken', het gaat me ook om creativiteit als een eigenschap of een 'gereedschap'.  Als iets wat je kunt toepassen bij het nemen van beslissingen en bij het oplossen van problemen. Of in de meer praktische zin: bij het bedenken van recepten voor je kliekjes. Bij het handig omgaan met tijd. Het geven van een tweede leven aan iets wat stuk gaat of zijn oorspronkelijke functie verloren heeft. Rijk te leven met weinig geld.
Eigenlijk gaat het me er dus om creatief te leven.
Naar mijn gevoel een eeuw geleden (en, zeg ik er eerlijk bij, in een periode dat ik er eigenlijk nog niet echt voor 'open' stond), las ik The Artist's Way van Julia Cameron, zo'n beetje de bijbel van de creativiteit. Helaas is er toen weinig blijven hangen van dit boek behalve dan dat je veel oefeningen moest doen van juf Cameron, en ik daar destijds niet zoveel zin in had. Ik kan me herinneren dat je een tijdje zgn. 'morning pages' moet schrijven; een soort van stream-of-consciousness schrijven en dat je dat sochtends meteen na het wakker worden moet doen. Ik ben er heel enthousiast aan begonnen maar al snel kwam de klad er in, want ik ben niet echt op mijn best sochtends vroeg en had juist dan helemaal geen zin en tijd om te schrijven. Daarna is het fenomeen creativiteit nogal opgeslokt door het dagelijkse reilen en zeilen op het spitsuur van het leven. Het was waarschijnlijk ook nog geen belangrijk thema in mijn leven, anders had ik het niet zo makkelijk weer laten gaan.

Maar de laatste tijd ben ik er weer erg mee bezig. Enerzijds omdat ik niet meer zo druk ben met werk en een sociaal leven, anderzijds ook omdat ik het gevoel heb dat ik iets in me heb wat eruit moet. Nu is dat niet heel vreemd, omdat ik overal lees dat iedereen creativiteit in zich heeft, maar bij de één komt het er al heen vroeg uit en bij de ander nooit.
Bij mij staat er nu wel iets te trappelen geloof ik.  Ik ben altijd al wel creatief geweest in de zin van wat ik zelf noem frutselen, met stof, met papier, met garen; tegenwoordig wordt dit 'craften' genoemd.  Maar dan maak ik toch meestal iets wat een ander al bedacht heeft, terwijl ik eigenlijk graag dingen zelf wil bedenken. Maar daarnaast wil ik ook graag creatiever zijn in het algemeen, als 'way of life'.

Ik wil The Artist's Way zeker gaan herlezen (echt hoor, Hella!), maar las eerst wat andere boeken over creativiteit.
Omdat ik de neiging heb helemaal los te gaan over dit onderwerp, en mezelf daar ook niet in wíl beperken, schrijf ik hierover in meerdere delen.
Deze keer: The creative habit van Twyla Tharp, Living the creative life van Ricë Freeman-Zachery en Flow van Mihaly Csikszentmihalyi.

Twyla Tharp (1941) is een (in de VS beroemde) choreografe die gedurende haar creatieve carrière letterlijk aan den lijve heeft ondervonden dat creativiteit niet iets is wat spontaan uit de hemel nederdaalt, geen door god gegeven inspiratie, maar vooral hard werken met een ijzeren regelmaat, iets wat in de titel van dit boek dan ook besloten ligt. Omdat ze om zich heen zag hoe mensen soms worstelen met hun creativiteit (het zit erin maar komt er niet uit) heeft ze dit boek geschreven.
Het is een heel theoretisch boek dat zich richt op het 'maken van iets'; in het geval van Twyla Tharp is dat een choreografie, maar het kan ook zijn: een muziekstuk, een film, een boek, een schilderij. Het boek is opgebouwd op basis van het creatieve proces; zo gaat het eerste hoofdstuk over je voorbereiden op dat proces: de rituelen die ervoor zorgen dat je in de juiste creatieve mood komt. Daarna volgt je creatieve DNA: hoe kijk je naar de wereld, richt je je op het grote geheel of juist op de vierkante cm, welke stijl past bij jou. Vervolgens komen hoofdstukken aan de orde over het belang van geheugen (als bron van inspiratie), het opbouwen van een creatief archief, het zoeken naar een basisidee voor je creatie, het op basis van een kleine ingeving creëren van een groot idee, het combineren van ideeën voor een originele inval. En in het begin vooral: het kopiëren van ideeën van anderen, om zo je eigen stem te vinden.
Het gaat ook over mislukkingen en hoe die te overkomen (en dat die essentieel zijn voor je creativiteit!), over de onderliggende motivatie voor een creatie: waar wil je heen, wat wil je zeggen. Over technieken, en dat je altijd moet blijven zoeken naar nieuwe dingen om te leren. Over hoe je uit een sleur komt, en in een groove.

Voorbeeldpagina The creative habit

Wat opvalt, is de typografie van dit boek: met een niet te petieterig lettertype, ruime regelafstand, in veel grijstinten en variatie in lettergrootte, met rode accenten voor de belangrijke dingen. Het is een heel gestyleerde opmaak. Dat is dan ook gelijk één van mijn kritiekpunten: het boek is heel zakelijk, het zette mij niet aan tot creatieve gedachten.
Een tweede kritiekpunt gaat over de voorbeelden die Tharp geeft. Hoewel ze ook veel voorbeelden uit de klassieke muziek (Mozart en Beethoven komen regelmatig voorbij), literatuur en schilderkunst aanhaalt, zijn de belangrijkste voorbeelden toch afkomstig uit de wereld van de dans, haar vak. En laat dat nou net een tak van sport zijn die mij totaal niet interesseert.
Voor een basistheorie over wat creativiteit is, is dit een uitstekend boek. Voor creatieve inspiratie is dit niet geschikt.

Ricë Freeman-Zachery

Dan is het boek van Ricë Freeman-Zachery: Living the creative life een heel ander soort boek. Dit boek heb ik nog nooit van voor naar achter gelezen, ik sla het regelmatig ergens open en laat me inspireren.  De auteur is een (nogal exentrieke) kunstenares, zij heeft heel veel collega-kunstenaars gevraagd naar hun verhalen: hoe komen ze aan ideeën, waar werken ze, welke rituelen hebben ze. Maar het bevat vooral heel veel voorbeelden van creativiteit,
foto's van creaties, bladzijden uit artjournals, collages, kleine aanzetjes voor jezelf onder de kop: Try this.  Het is eigenlijk zelf ook vormgegeven als een kunststukje. Een onuitputtelijke bron van inspiratie. Van dit soort boeken zit ik echt te smullen!

Het laatste boek is Flow van Mihaly Csikszentmihalyi. Het is hét standaardboek over flow, wat het is en hoe je het krijgt. Het is een belangrijk boek, een basisboek. Ook erg interessant voor wie geïnteresseerd is in psychologie, want flow is, net als creatieve inspiratie, niets iets wat je komt aanwaaien, maar iets waar je je voor moet inzetten en gebaseerd op psychologische principes.
Vanwege het belang van dit boek heb ik er een uitgebreide samenvatting van gemaakt, die vind je HIER.




In de volgende post meer over (art-) journals, zentangelen, en een lijstje met mijn favoriete boeken over creativiteit.