Mindful met een monnik

Thich Nhat Hanh - De wereld is mijn thuis; herinneringen en levenslessen (2017)
Oorspr: At home in the world; stories and essential teachings from a monk's life (2016)

Alleen al van het lezen van dit boek word je heel rustig en mindful! Thich Nhat Hanh, geboren in Vietnam in 1926, vertelt hierin hoe en waarom hij boeddhist is geworden en hoe hij uiteindelijk in Zuid Frankrijk is beland nadat hij 40 jaar verbannen is geweest uit zijn moederland.
In Frankrijk heeft hij zijn eigen boeddhistische centrum: Plum Village.

De geschiedenis van zijn leven, waarbij Vietnam en de Vietnam-oorlog een grote rol spelen, is doorspekt met wat in de titel 'levenslessen' worden genoemd. Het zijn vooral (korte) stukjes over mindful zijn of worden en hoe waardevol mindfulness is. Hij schrijft daarbij ook nog erg fijn, heel helder en vooral niet zweverig. Het leest erg fris dus ik denk ook goed vertaald.
Thich Nhat Hanh geeft aan hoe belangrijk het is je 'thuis' te vinden in jezelf:

"Als we diep verankerd zijn in het huidige moment, kunnen we zowel het verleden als de toekomst aanraken. Als we op de juiste manier met het huidige moment kunnen omgaan, kunnen we het verleden helen. Juist omdat ik geen eigen land had, kreeg ik de gelegenheid mijn ware thuis te vinden."

Hij weet werkelijk van elk moment een mindful moment en een meditatie te maken. Ik heb grote bewondering voor de manier waarop hij alles en iedereen steeds met veel mededogen blijft tegemoettreden, ook al is er soms veel reden voor haat of wrok. Al maakt hij ons ook wel deelgenoot van de innerlijke strijd die zelfs hij soms voert. Gelukkig maar, anders zou hij bijna niet menselijk meer zijn.
Mooie beschrijvingen van de afwasmeditatie, de loopmeditatie, de theedrinkmeditatie, het ruiken van geurige kruiden, het eten van een sappige mandarijn....er kunnen zo veel mindfulle (wat een raar woord!?) momenten in je leven zijn!

"Er is een manier waarop we van ons gewone dagelijkse leven een spiritueel leven kunnen maken. Zelfs heel gewone dingen, zoals aandachtig thee drinken, kunnen diepgaande spirituele ervaringen zijn die ons leven verrijken. Waarom zouden we twee uur doen over het drinken van een kopje thee? Zakelijk gezien is dit zonde van de tijd. Maar tijd is geen geld. Tijd is veel waardevoller dan geld. Tijd is leven. Geld is niets in vergelijking met leven. Als je twee uur samen theedrinkt, verdien je geen geld, maar je krijgt leven."

Wijze woorden voor zo'n stresskip als ik. Een boek om langzaam tot je te nemen.
En het smaakt naar meer. Wat goed uitkomt, want Thich Nhat Hanh heeft inmiddels een flink plankje volgeschreven.

George Saunders - Lincoln in de Bardo

George Saunders: Lincoln in de Bardo
vertaald van: Lincoln in the Bardo (VS, 2017)

Dat Lincoln in de Bardo wordt gezien als een experimentele roman, zou normaal gesproken genoeg voor mij zijn om er verre van te blijven. Ik was echter heel nieuwsgierig geworden naar dit boek, omdat het op vrijwel alle engelstalige eindejaarslijstjes van 2017 stond. Dan moet het wel iets bijzonders zijn/hebben toch?

Opvallend: het woord Bardo, onvertaald, in de titel. Want wie heeft daar ooit van gehoord? Ik in ieder geval niet. Is het wel een Nederlands woord? Het staat niet in mijn 3-delige Van Dale. Wikipedia schept maar voor een deel duidelijkheid, want daar staat:
"Bardo (Tibetaans, in het Sanskriet: antarabhãva, sambbavesi, wat letterlijk 'tussen twee' betekent) is een term uit het Tibetaans boeddhisme. Om de betekenis te omschrijven worden in Nederlandse vertalingen verschillende begrippen gebruikt: overgangstoestand, overgangsstadium, tussenstaat of tussentoestand."
Het is dus niet echt een nederlands woord, maar 'Lincoln in de tussenstaat' klinkt vrij beroerd, dus verstandig van de vertalers dat ze het hierbij hebben gelaten.

Die tussenstaat betreft in dit geval mensen die zijn overleden, maar het aardse nog niet hebben (kunnen) loslaten, en daarom als geest nog zijn blijven hangen op de begraafplaats. Die geesten verkeren in de veronderstelling dat ze slechts tijdelijk 'in de bardo' zijn, ze zijn ziek. Er wordt dan ook niet gesproken over doodskisten, maar 'krankenkisten', de wat vreemd aandoende vertaling van 'sickboxes'. De vertalers hebben het niet gemakkelijk gehad!

De geesten hebben allemaal een uiterlijk of innerlijk kenmerk die refereert aan iets uit het leven dat ze achterlieten. Zo loopt er een man rond met een enorme erectie, die op het moment dat hij stierf (een ongeluk, hij kreeg een balk op zijn hoofd) op het punt stond voor het eerst sex te hebben met zijn veel jongere vrouw. En een vrouw die wordt omringd door 3 lichtgevende bollen, representanten van haar drie dochters die ze niet kan loslaten.

De geesten praten met elkaar. Dat leidt tot een boek dat eruit ziet als een toneelstuk:

Deze dialogen worden afgewisseld door bladzijden met 'feiten' uit allerlei bronnen, werkelijk en verzonnen: die geven dus vooral aan hoe 'feiten' elkaar kunnen tegenspreken. Nee, het word je als lezer niet gemakkelijk gemaakt.

Als de jonge William (Willie) Lincoln, 9 jaar oud, overlijdt en wordt bijgezet in een crypte, kan zijn vader, president Lincoln, hem nog niet loslaten en bezoekt hem 's avonds in de crypte op een verlaten begraafplaats (dit schijnt wel op werkelijkheid gebaseerd te zijn)  waar hij het lijkje uit de kist haalt en in zijn armen neemt. Echter daardoor kan de jongen niet over naar de dood, maar blijft hangen in de bardo, wat voor kinderen verschrikkelijke gevolgen heeft. De geesten weten dit en proberen er alles aan te doen om ervoor te zorgen dat de vader zijn kind zal loslaten en de jongen de bardo kan verlaten. Zo 'treden' zij in (soms met velen) in de levende president, om te proberen zijn gedachten te beïnvloeden.

Omdat het verhaal speelt ten tijde van de burgeroorlog en er (dus) zowel slaven als soldaten in de bardo zijn (waarvan sommigen zich proberen te bemoeien met Lincoln), wordt dit boek in sommige besprekingen wel aangeduid als een boek over de burgeroorlog. Wat ik vergezocht vind.  Het is een boek over het leven en over de dood en het is met enorm veel verbeeldingskracht geschreven. Het is bijna fantasy.

Toch vond ik die soms ellenlange dialogen geen genot om te lezen, over het algemeen was het geen fijne leeservaring voor mij. En toch, en toch.......juist omdat het zo fantasievol is, bleven er ook veel beelden hangen. Het is al 3 weken geleden dat ik het uitlas, maar nog steeds zie ik hele scenes aan me voorbij schieten: engelen die proberen de geesten los te weken uit de bardo op een wel heel bijzondere manier, geesten die daadwerkelijk overgaan naar de dood, beschreven als: 'het door merg-en-been gaande vuurgeluid waarmee het bloeiende-licht-materieverschijnsel gepaard gaat'. En die scene van Lincoln met zijn dode zoontje in zijn armen.....met die geesten er omheen.....
Mijn waardering schoot van 3 naar 5 sterren en weer terug. Niet alles hoeft immers 'een fijne leeservaring' te zijn om toch een hoge waardering te krijgen. En daarbij: wat is eigenlijk een fijne leeservaring. Uiteindelijk kwam ik natuurlijk uit in het midden.
Ik hoop dat ik heb aangezet tot nieuwsgierigheid naar dit boek, want ik ben erg benieuwd naar andere 'leeservaringen'. Fijn of niet.

Leven van de lucht; over het basisinkomen

"Duurzaam geluk is: nergens anders willen zijn en niks anders willen doen dat je op dit moment aan het doen bent."

Ik had het zelf bedacht kunnen hebben, ware het niet dat Gerhard Horrman mij voor was. Het is een citaat uit zijn meest recente boek: Leven van de lucht; hoe een basisinkomen je leven totaal verandert.

In dit boek doet hij verslag van het eerste jaar van zijn eigen experiment met het basisinkomen: hij heeft 60.000 euro gespaard en keert zichzelf gedurende 5 jaar elke maand 1000 euro uit. Onvoorwaardelijk uiteraard, want het is zijn eigen geld. Wat gebeurt er dan met je? Ga je anders leven? Werk je nog? Dat wilde hij ontdekken.

Nu is zijn experiment niet helemaal zuiver, want zijn vrouw werkt parttime en verdient daarmee meer dan een basisinkomen. Maar daar doen we niet flauw over, want aan het eind van elke maand wordt netjes verantwoord hoeveel geld er binnen kwam en hoeveel er uit ging.

Er zijn uiteraard al eerder experimenten gedaan met het basisinkomen, o.a. in de VS en Finland, die hoewel ze geslaagd waren nooit hebben geleid tot brede invoering. Men vond het te duur of er moest eerst onderzoek worden gedaan naar de consequenties daarvan.
In 2016 mochten de Zwitsers zelfs per referendum aangeven of zij iets zagen in het basisinkomen. De uitslag was teleurstellend, want het werd door plm. 75% van de stemmers afgewezen. Hierbij zal meegespeeld hebben dat de overheid er zelf niets in zag (er zouden - te - hoge belastingen moeten worden ingevoerd om het te bekostigen). Veel tegenstemmers waren van mening dat het plan werken zou ontmoedigen en zou leiden tot een tekort aan vakmanschap.
Vorig jaar werd een experiment in Zweden gedaan, niet met het basisinkomen maar met een 6-urige werkdag in de zorg, voor hetzelfde inkomen als een 8-urige werkdag. Uitkomst: zeer geslaagd, alle deelnemers waren minder moe en gestresst en daarom ook minder ziek, ze hadden meer plezier in hun werk en waren ook produktiever. Toch kreeg het experiment geen navolging want wederom: te duur.

Horrman leeft al sinds hij zijn hypotheek is gaan aflossen in 2008 heel spaarzaam, hij kan het er dus gemakkelijk mee redden. Hij was tot een paar jaar geleden journalist bij een tijdschrift en moest daarvoor lange werkdagen maken, waarbij hij veel in de auto zat (en vooral ook: veel in de file stond). Nu hij dat niet meer hoeft te doen, maar zelf bepaalt hoe hij zijn dag besteedt, merkt hij dat hij veel beter in zijn vel gaat zitten, niet meer zo opgefokt reageert, meer ontspannen leeft.
Maar ook dat hij steeds minder zin heeft om uberhaupt nog te werken, en steeds kieskeuriger wordt in wat hij nog zou willen doen. Dat leidt tot een conclusie die hij ook al trok bij het spaarzaam leven: als iedereen dit gaat doen, loopt de boel (lees: de economie) hopeloos vast.
Hij denkt dan ook dat het  basisinkomen in eerste instantie vooral geschikt is voor bepaalde groepen, zoals het plan dat door Radar is geinitieerd om een basisinkomen beschikbaar te stellen aan 55-plussers die kansloos zijn geworden op de arbeidsmarkt, een soort onvoorwaardelijke ww-uitkering dus.  Over het breed invoeren van het basisinkomen zegt hij:

"Ik zeg tegenwoordig vaker 'ja' tegen dingen, maar ook veel vaker 'nee'. Zo bekeken is een gegarandeerd basisinkomen niet zomaar een ongevaarlijk en interessant experiment op het gebied van sociale zekerheid en menselijke waardigheid, maar eerder een maatschappelijke aardverschuiving met onvoorspelbare gevolgen. Geef je burgers in één klap zoveel financiële vrijheid, dan kan er echt van alles gebeuren en zet je in zekere zin de bijl in de basis van het hele systeem in de hoop dat de boom tenminste de goede kant op valt. Het invoeren van een soort basisinkomen zal dan ook niet zonder slag of stoot gaan en waarschijnlijk schoksgewijs verlopen. Volgens Martin Ford, auteur van The Rise of the Robots, is een vorm van gratis geld op termijn onontkoombaar, al verwacht hij dat de geesten pas rijp zullen zijn na de eerstvolgende grote economische crisis."

Zelf ben ik er een groot voorstander van. Een bedrag van 1000 euro is niet een bedrag waar een gemiddeld mens mee rond kan komen, dus dat iedereen stopt met werken geloof ik niet. Maar het is wel een bedrag waarmee je niet meer zo véél  hoeft te werken en dus iets kan doen wat minder oplevert maar meer bij je past. Of je kunt blijven doen wat je doet maar dan gedurende minder uren per week, zodat je meer tijd hebt voor andere dingen. Dat kunnen ook dingen zijn die maatschappelijk belangrijk zijn, zoals meer tijd hebben voor je kinderen of je - oude - ouders, vrijwilligerswerk, mantelzorg.
Ik denk dat iedereen een talent heeft (of meerdere) maar ook dat de meeste mensen dat talent nu niet benutten, omdat ze er geen werk van kunnen maken (letterlijk en figuurlijk).
Daarnaast zie je in toenemende mate protesten van werknemers in allerlei takken van dienst, wegens te hoge werkdruk. Uit een onderzoek van TNO/CBS (bron: Rijksoverheid) kwam in 2014 al naar voren dat 36% van het ziekteverzuim ontstond door werkstress, dat percentage zal nu ongetwijfeld hoger liggen. Uit datzelfde onderzoek: 1 miljoen Nederlanders kampt met burnoutklachten en 3 miljoen Nederlandse werknemers geven aan behoefte te hebben aan maatregelen tegen werkstress.

Ik las al eens eerder over het Basisinkomen (Rutger Bregman: Gratis geld voor iedereen, hiervan verscheen in 2016 een herziene editie). Die had ook concrete voorstellen om het basisinkomen te bekostigen, maar lang niet iedereen was overtuigd van de haalbaarheid hiervan.
Je kunt het ook anders aanpakken, en in plaats van geld te verstrekken, de lasten verlagen: gratis openbaar vervoer, gratis energie, gratis internet. Maar ook dat zie ik de komende jaren nog niet gebeuren.

Horrman: "Een onvoorwaardelijk basisinkomen is een vrijheidsinkomen, want het bevrijd je van geldzorgen en gepieker, en vergroot je keuzevrijheid (......). Zo bekeken draait het bij dit experiment niet om economische groei, maar om geestelijke groei. Doe je alles in het leven voor de buitenwacht of ben je juist bezig met je binnenwereld?"

Conclusie: we moeten het basisinkomen vooral vasthouden als oplossing voor de toekomst. Wie echter zichzelf op dit moment een meer ontspannen leven gunt, kan maar beter gaan sparen om tijd te kopen.

Simpel en zuinig in 2018

Wat ik in mijn inhaalslag nog niet genoemd had, waren de vier boeken van Gerhard Hormann die ik heb gelezen. Vier?? Ja, maar daar zit een verhaal aan vast. Ik heb mijn gedachten hierover een half jaar opgespaard, dus ik waarschuw maar vast, het is een vrij lang verhaal.

Ik heb al eens eerder geschreven over simpel leven, bijvoorbeeld HIER , HIER en HIER. Die boeken pasten vooral in een zoektocht naar rust in mijn hoofd en balans in mijn leven. En later kwam daar natuurlijk het grote ontspullen met Marie Kondo bij, zodat er niet alleen in het hoofd maar ook in het huis eens flink de bezem doorheen ging.
Gaandeweg heb ik het ontspullen en het simpel leven behoorlijk onder de knie gekregen; ik koop veel minder (overbodige) dingen, denk in ieder geval langer na bij een aankoop, of ik het wel echt nodig heb. Ik kook alleen nog eenvoudige gerechten, waar je niet allerlei potjes en flesjes voor nodig hebt en ik kook grotere hoeveelheden, zodat ik niet elke dag met potten en pannen aan de gang hoef. Ik zit niet op social media, wat ik nog steeds als een zegen zie (het feit dat ik er niet op zit, bedoel ik). Ik heb geen behoefte aan verre of lange vakanties en vind schoonheid in de kleine dingen dicht bij huis.  Dat geeft allemaal rust.

Maar wat ik niet onder de knie krijg, is rust in het hoofd van mijn werkende zelf. En zo kwam ik bij Gerhard Hormann terecht. Ik herinnerde mij ooit over hem gelezen te hebben als de man die al op zijn vijftigste met pensioen was, mede door heel simpel en zuinig te leven. Als je zoekt op zijn naam, kom je steevast wel een foto tegen van Hormann die in zijn (riante) achtertuin zit, al dan niet met een glas wijn en een (bibliotheek-)boek.
Dus ik vroeg me af: welk geheim kent die man wat ik niet ken?  Want ik moet heel eerlijk zijn, het arbeidzame leven geeft mij geen sprankjes van vreugde meer. In tegendeel, ik raak er tegenwoordig zo gestresst van dat ik al ben gaan aftellen naar mijn pensioen. Ik heb er wel eens een analyse op losgelaten, wat er aan de hand is op de arbeidsmarkt zoals ik die meemaak. Die werd bevestigd tijdens een soort teambuildingsessie die wij met het team hebben gevolgd, en dat is dat we niet meer een team zijn waarin lief en leed wordt gedeeld, maar een verzameling individuen waarin ieder zijn eigen belangen nastreeft. Die individuen worden door het hogere echelon gezien als 'fte's' die een bepaalde produktie moeten leveren en waarmee naar hartelust geschoven wordt. Geen omstandigheden waarin je als persoon kunt bloeien. Ik althans niet.


Hypotheekvrij! is het eerste boek dat ik van Hormann las, het is ook zijn eerste boek in een serie van zuinig en simpel leven waarbij het doel dat als een rode draad door al zijn boeken heen loopt is: meer beschikking over eigen tijd hebben.  In Hypotheekvrij legt Hormann uit hoe hij aan het begin van de economische crisis wakker geschud werd en dacht: ik moet gaan aflossen op mijn hypotheek! En wel drastisch. Hij had daar verschillende redenen voor, maar de belangrijkste was toch: de maandlasten omlaag brengen zodat er financieel rust en ruimte komt. Hij vertelt hoe hij dat aangepakt heeft, geeft en passant een aantal tips en legt vooral uit hoe je zuinig kunt leven zonder een sombermans te worden. En ik moet zeggen, ik werd geprikkeld door zijn persoonlijke verhaal en zag voor mijzelf al schitterende visioenen waarbij ik niet meer hoefde te werken en zoals Hormann elke dag zelf kon beslissen wat ik die dag zou gaan doen.
Helaas is het extra aflossen van hypotheek niet voor iedereen (meer) haalbaar, het hangt natuurlijk wel van je leeftijd en je leefsituatie af. Maar los daarvan zag ik wel een uitdaging in het zo zuinig mogelijk leven, zodat je meer geld opzij kunt leggen. Want het is natuurlijk wel zo dat wij onze vrije tijd verkopen in ruil voor geld, dus elke 25 euro gespaard kun je vertalen naar weer een uur extra vrije tijd.  Of dat nu leidt tot een aantal uren per week minder werken, of eerder met pensioen gaan.

Omdat Hormann zo lekker persoonlijk en smeuïg schrijft, las ik nog een boek van hem: Het nieuwe nietsdoen. Dit sprak me nog meer aan dan het eerste omdat dit echt gaat over zo simpel (en zuinig) mogelijk leven met als doel stress uit je leven te bannen. Of liever: het eerste heeft me aan het denken gezet, dit boek bevestigt meer mijn kijk op het leven en hoe ik meer in de buurt zou kunnen komen van een stressvrij (of stressarm) leven. Ik erger me steeds meer aan die alsmaar herhaalde mantra van 'economische groei' waarbij je steevast een afbeelding ziet van een drukke winkelstraat, want om die economische groei te bewerkstelligen moeten we natuurlijk wel vooral heel veel consumeren. En om heel veel te consumeren moeten we ook heel hard werken, en rijden we elke ochtend het halve land door om op ons werk te komen waarmee we zorgen voor files, volle treinen en een enorme hektiek waar we dan weer gestresst van raken. En laten we over de effecten op het milieu dan maar zwijgen....

Ik ben natuurlijk gewoon reuze jaloers op die man die niet meer hoeft te werken om te leven (zijn hypotheek is inmiddels vrijwel afgelost) en blogt over hoe hij 's ochtends een boek gaat lezen en dan de hele dag blijft zitten lezen, of op doordeweekse middagen met een goedkoop abonnementje films gaat zien in de bioscoop. En ik besef ook wel dat dat voor de meeste mensen, mezelf incluis, niet (meer) haalbaar is. Maar zuinig leven door zo min mogelijk te consumeren, dat zie ik wel als een uitdaging.

Daarom lijk ik er maar niet genoeg van te kunnen krijgen en las ik nóg een boek van hem (hij heeft er veel geschreven, daarom hoeft hij waarschijnlijk nu niet meer te werken): De omgekeerde werkweek. Bij Hormann is dat: 2 dagen werken, 5 dagen vrij. Klinkt aantrekkelijk, toch? Ik ben zelf iets realistischer, en heb als doel 3 dagen werken, 4 dagen vrij. Uiteindelijk in dit boek een beetje meer van hetzelfde, maar ik haalde hier nog meer stimulansen uit voor een zuinig en simpel leven.

Voor mij persoonlijk betekent dat ook het onder controle krijgen van mijn enige, onschuldige doch geldverslindende verslaving: het kopen van (papieren) boeken. Daarom heb ik op 21 december aan mijzelf een belofte gedaan om tot 21 december 2018 geen (fysieke) boeken meer te kopen. En deze belofte ook laten ondertekenen door meneer Boekhappen, zodat hij mij kan corrigeren mocht ik toch in de verleiding komen. En  ja, dat moment gaat vast wel komen; het kopen van boeken is voor mij vooral een uitlaatklep: als ik me niet happy voel, of slecht in mijn vel zit, dan is de behoefte sterk om naar de boekhandel te rennen.
Ik heb daarom een stoomventiel ingebouwd: voor de momenten dat ik mezelf écht niet meer kan beheersen en persé een boek wil kopen, heb ik een beperkt budget voorzien voor ebooks. Die zijn een stuk goedkoper en nemen in ieder geval geen extra ruimte in, in een huis dat al zowat op instorten staat onder het gewicht van al die boeken die ik al heb.
Ik ben vooral benieuwd hoe ik dit ga ervaren: krijg ik afkickverschijnselen? Of geeft het juist rust? Heb ik er na verloop van tijd geen behoefte meer aan? Ga ik vaker naar de bibliotheek of grijp ik vaker naar een boek uit mijn eigen 'voorraad ongelezen'?

Terug naar Hormann, want ik las tenslotte ook nog het meest recente boek van dezelfde schrijver: Leven van de lucht. Dit gaat over het basisinkomen. Maar gezien de lengte van deze blogpost, moet ik daar maar een aparte blogpost aan wijden, want dit is op zichzelf al een heel interessant onderwerp.

Ik wens iedereen een simpel 2018!


Gerhard Hormann (1961) studeerde planologie en politicologie maar werd bekend als journalist en schrijver. Hij heeft ook een blog: Van heel sober leven naar heerlijk simpel leven.