Manu Joseph - Het onzichtbare geluk van andere mensen

Ik las dit boek voor de leesclub, en ik moet eerlijk toegeven dat ik er in het begin erg veel moeite mee had. Terwijl dit toch weer een DWDD boek van de maand was waar de verzamelde boekhandelaars erg enthousiast over waren. De reden dat ik er niet meteen gecharmeerd van was, is het feit dat dit een satirisch bedoelde roman is en ik daar over het algemeen niet zoveel mee heb.

Maar gaandeweg begon ik lol te krijgen in dit tegelijk trieste en komische verhaal, over de zoektocht van een vader naar de reden van de zelfmoord van zijn oudste zoon.

"Hoofdfiguur in de recente roman van de 40-jarige Indiase auteur is de getormenteerde vader Ousep die drie jaar na de zelfmoord van zijn zoon Unni bezeten is door de vraag: waarom is zijn slimme, knappe, getalenteerde 17-jarige zoon van het dak gesprongen? Elke avond zet Ousep straalbezopen de buurt op stelten, waardoor ook zijn vrouw Mariamma wordt gemeden en zijn jongere zoon Thoma doodbeschaamd door het leven gaat. Als Ousep de laatste, mysterieuze strip die Unni heeft gemaakt in handen krijgt, komt zijn zoektocht in een stroomversnelling en stuit hij op een specialist in waanideeën die een ander licht werpt op wie Unni was." (Bibliotheek)

Ergens heb ik gelezen dat je het boek kunt zien als een ideeënroman maar hoewel er veel onderwerpen aan de orde komen, zou ik het zo toch niet willen typeren. Wel wordt er heel veel kritiek geleverd op de Indiase maatschappij waarbij mij met name de rol van de vrouw opviel; die is niet meer dan een voetveeg waar de Indiase man geen enkel respect voor heeft. In dat licht zijn de recentelijk in het nieuws gekomen verkrachtingen nu beter te plaatsen.
Maar er zijn veel meer zaken in de Indiase maatschappij die op de hak genomen worden; hoe jongens met lijfstraffen worden gedwongen hoge cijfers te halen omdat ze anders niet kunnen studeren in de VS en dan niet voor vol worden aangezien; hoe gelovigen overlopen van de ene naar de andere religie ('God is een waanidee van de mens') en hoe de sociale controle nog heel erg aanwezig is bij al die op een kluitje wonende arbeiders en een verstikkende invloed uitoefent op vrijwel iedereen.
Unni zelf leeft in de waan dat de meeste mensen in een illusie leven en dat slechts een handvol mensen, waaronder hij, de echte wereld kunnen zien. Hij wil laten zien de perfecte mens te zijn, maar slaagt hier natuurlijk uiteindelijk niet in.

Joseph vond zijn inspiratie voor dit boek in zijn jeugd:
"Net als Unni groeide ik op in een buitenwijk van Madras in de jaren tachtig. Als 16-jarige was ik, samen met een paar vrienden, verdiept in filosofie en verlichting, niet de westerse variant, maar de verlichting die je probeert te bereiken door onder een boom te mediteren. Ik maakte altijd een onderscheid tussen intellectualisme en rauwe intelligentie. Een van mijn vrienden had die rauwe intelligentie, hij had de waarheid ontdekt: wat we zien is niet echt en het bestaan heeft geen enkele zin.
Ik bewonderde hem, zijn kijk was een houvast voor me en daardoor was ik, in tegenstelling tot veel andere adolescenten, vol zelfvertrouwen. Er gaat een grote troost uit van de gedachte dat alles zinloos is. Toen ik na een paar jaar contact probeerde te zoeken met deze oude vriend bleek dat hij zelfmoord gepleegd had. Dat zette me aan het denken: wat betekende het dat hij dit had gedaan?"
(uit een interview met de auteur in de NRC)

Uiteindelijk is de stelling van dit boek volgens de auteur vooral dat het bestaan geen zin heeft en geluk onontkoombaar is. "Er gaat een grote troost uit van de gedachte dat alles zinloos is".
Daar zal niet iedereen het mee eens zijn, maar het levert wel een opmerkelijk boek op en een heel aparte leeservaring.

ps
De engelstalige titel kan ik nog steeds niet helemaal verklaren (vrij vertaald: het ongeoorloofde geluk van andere mensen) maar de nederlandse vertaling van deze titel is op z'n zachts gezegd ongelukkig gekozen.