Paul Auster's New York Trilogie

Ben je toe aan een (literaire) uitdaging? Kun je ertegen dat je een boek niet helemaal kunt doorgronden? Hou je van het oplossen van raadsels?
Als je deze vragen niet positief kunt beantwoorden, kun je beter niet aan dit boek beginnen.

De New York Trilogie bestaat uit drie korte boeken: Broze stad (City of Glass), Schimmen (Ghosts) en Gesloten kamer (Locked room). Deze boeken of verhalen kunnen los van elkaar gelezen worden (ze zijn ook met enige tussenpozen gepubliceerd) maar hebben toch ook alles met elkaar te maken.

De verhalen zijn geschreven in de vorm van detectives, en gezamenlijk vormen ze een wonderlijk soort meta-detective omdat je wordt gedwongen als lezer zelf detective te zijn.
In alle drie de boeken wordt een man gezocht of gevolgd, maar in boek 1 en 3 speelt een schrijver tegen wil en dank een detective, terwijl in boek 2 een detective langzaam schrijver wordt. En dit alles speelt zich af in de straten van New York. Bij geen van de drie boeken is duidelijk wie de schrijver is, en dat is ook precies de bedoeling van Auster.

Zou je één van de boeken apart lezen, dan lees je een aardig verhaal waarin je zeker wel doorleest, omdat je wilt weten hoe het afloopt (zoals dat gaat bij detectives). Een verhaal dat echter niet erg zal beklijven, want de verhalen hebben geen stevig plot, diepgaande emoties of ronde personages. Daar staat tegenover dat Auster in elk boek een aantal vondsten verstopt waarvan ik me zo voorstel dat hij daar tijdens het schrijven zelf enorm over zitten gniffelen (in de engelse taal noemt men dit 'red herrings' ofwel dwaalsporen).  Zo voert hij in het eerste boek als hoofdpersonage een schrijver van detectives op, Daniel Quinn. Deze Quinn schrijft deze detectives onder het pseudoniem William Wilson, die schrijft over de detective Max Work. Quinn krijgt telefoontjes voor 'de detective Paul Auster' en neemt de opdracht die eigenlijk voor Auster is bestemd, zelf aan waardoor hij min of meer Paul Auster wordt.....kun je het nog volgen? Auster speelt een weergaloos spel met het thema Identiteit.
Daarnaast stopt hij veel feitjes over zichzelf in de verhalen. Om die eruit te kunnen halen, moet je je dus wel verdiepen in de schrijver en zijn werk.

Maar de echte lol komt pas als je alle drie de boeken achter elkaar leest. Tijdens het lezen van het derde boek zie je opeens achter elke bocht iets loeren wat je al eerder hebt gezien maar toch niet thuis kunt brengen; er wordt zichtbaar dat er onderlinge verbanden tussen de boeken zijn, maar die zijn in de vorm van een soort puzzels, die je zelf op moet lossen. En sommige puzzels vallen gewoon niet op te lossen.
Dan blijken dingen uit de vorige boeken in het laatste boek terug te komen maar net op een andere manier. Of komen er personages uit voorgaande boeken terug die deze voorgaande boeken opeens in een heel ander licht plaatsen. Er is een voorwerp dat in alle drie de boeken terugkomt. Er zijn (subtiele en minder subtiele) verwijzingen naar 19e eeuwse schrijvers. Het wemelt van de grote en kleinere raadsels. Auster zegt hier zelf over dat de boeken een springplank moeten zijn voor de verbeelding van de lezer. Daarmee, en met zijn eigen ervaring en begrippenkader, wordt die lezer uiteindelijk de ultieme auteur van een boek.

Als lezer kun je maar op twee manieren reageren;
je vindt het een uitdaging, omdat je houdt van ingenieuze literaire vondsten. En je kunt ertegen dat het boek zich niet helemaal laat begrijpen. Dat het zich niet helemaal prijsgeeft.
Of je wordt er enorm kriegel van, omdat voor jou een boek voor zichzelf moet spreken en je prijs stelt op een emotioneel diepgaand, sterk plotgedreven of karaktergedreven verhaal.

Ik denk dat het inmiddels wel duidelijk is dat ik behoor tot de eerste categorie. Ik werd enorm uitgedaagd door dit boek om te gaan spitten en speuren, ik werd op mijn beurt de detective.
Wij lazen dit boek in de leesclub, en ik was ontzettend benieuwd hoe de anderen het ervaren hadden. Ik kon me goed voorstellen dat anderen het boek in een hoek gesmeten hadden. Maar iedereen had een beetje dezelfde ervaring: verrast door de opzet van het eerste boek, verveling bij het tweede boek (dit was een wat minder sprekend verhaal, waarin personen worden aangeduid met kleuren in plaats van namen) en een eureka-gevoel bij het derde boek, omdat daar een aantal dingen op zijn plaats valt. En een enorme bewondering voor de knappe prestatie van Paul Auster.
Het was een dankbaar leesclub-boek omdat er zo veel aanknopingspunten voor discussie in zitten. Met een gemiddelde waardering van een 8 was dit dan ook één van onze betere boeken.