Karl Ove Knausgard - Zoon

Het tweede deel van Mijn strijd: Liefde, is hier ongemerkt voorbij gegaan. Je kunt tenslotte niet blijven strooien met superlatieven over deze serie. Of was het, dat ik dit toch een wat minder boek vond, vanwege de overmaat aan detaillering? (maar dan nog steeds een erg goed boek). Over dit derde deel, Zoon, wil ik toch wel even wat kwijt.

Het is een soort pendant van Vader, maar waar in het eerste deel de vader door het oog van een volwassen Karl Ove wordt beschreven, krijg je in Zoon het perspectief van de jonge Karl Ove, vanaf een jaar of 6 tot zijn 13e. Zoon zou je in die zin een Bildungsroman kunnen noemen.

Vorig jaar zag ik een documentaire over Knausgard (ik denk in een reeks van Wim Brands) waarin je een volwassen man in huilen uit zag barsten. Nu ik Zoon heb gelezen, snap ik dit beter en lijkt het me eigenlijk nog een wonder dat hij niet is geëindigd als een psychiatrisch patient. Wellicht heeft het schrijverschap hem hiervoor behoed.

Die vader is niet alleen dominant en wreed (zoals hij ook al in het eerste deel naar voren komt) maar nu blijkt  hij ook een ware sadist te zijn. In deze tijd zou hij opgepakt worden voor geestelijke en lichamelijke mishandeling van zijn zoon.
Ter illustratie een 'klein voorvalletje', als vader de kamer van Karl Ove op komt:

"Zijn blik dwaalde door de kamer. Bleef hangen bij mijn bureau. 'Wat heb je daar?' vroeg hij. Kwam binnen, pakte het spel kaarten op. 'Zullen we kaarten?'  'Ja, waarom niet', zei ik terwijl ik mijn boek neerlegde. Hij ging naast me op het bed zitten. 'Ik zal je een nieuw kaartspelletje leren', zei hij. Hij tilde het spel op en gooide toen alle kaarten door de kamer. '52-raap-op, heet het', zei hij. 'Ga maar oprapen!' Ik had gedacht dat hij echt wilde kaarten en was zo teleurgesteld dat hij alleen maar een geintje maakte en dat ik op mijn knieën moest gaan zitten om alle kaarten op te rapen terwijl hij me op het bed uit zat te lachen, dat me een woord ontglipte. Ik zou het nooit gezegd hebben als ik erbij had nagedacht.Maar dat deed ik niet, ik flapte het er gewoon uit.'Sodeju!' zei ik. 'Waarom deed je dat?'Hij verstijfde. Pakte mijn oor beet en draaide dat om terwijl hij opstond. 'Vloek jij tegen je eigen vader?' zei hij en draaide mijn oor nog verder om tot ik begon te janken. 'En nou raap je ze op, jongen!' zei hij en hield mijn oor vast terwijl ik me vooroverboog en de kaarten begon op te rapen. Toen ik dat gedaan had, liet hij me los en liep mijn kamer uit."

Ik denk dat vader uiteindelijk wel van zijn zonen houdt, maar niet weet hoe hij genegenheid moet tonen (iets wat hij ook nooit doet naar zijn vrouw, waardoor ook het huwelijk naar de knoppen gaat). En Karl Ove heeft de pech een beetje meisjesachtig jongetje te zijn, een mager, gevoelig ventje dat snel huilt en weinig durft. Iets waar zijn vader de pest aan heeft, jongens mogen niet huilen en moeten stoer zijn.

De broertjes Knausgard, bron: Guardian

Hoewel al dat leed ijzingwekkend mooi en indringend is beschreven, kun je er niet te veel van hebben en gelukkig zijn er ook genoeg mooie en fijne momenten, die er door het contrast met de ongelukkige momenten des te meer bovenuit stijgen.
Prachtig vond ik hoe hij weet te beschrijven hoe je als kind in een complete fantasiewereld kunt opgaan en op dat moment ook echt gelooft in die wereld. Dat zette mij ook weer aan het (terug)denken hoe dat dan was.

Van de drie delen die ik nu heb gelezen, heeft deze wel het meest indruk op mij gemaakt. Het wekte sterke herinneringen op aan mijn eigen jeugd, de eerste spannende toenaderingen van de jongens, de eerste verliefdheden. Het gedoe met de "juiste" kleding om er toch vooral "bij" te horen. Het sterke verdriet om (achteraf) kleine dingen maar ook de uitzinnige levensvreugde die je soms overkwam zonder dat je kon zeggen waarom. Die eindeloze zomerdagen tijdens de lange vakanties, die zo lekker leeg voor je lagen en altijd vol beloftes zaten (die zelden uitkwamen, maar dat maakte helemaal niet uit).
Dit boek is echt onder mijn huid gaan zitten. Ik ben benieuwd hoe ik deel vier (Nacht) ga ervaren.

Voor degenen die alle vier de boeken al hebben gelezen: deel 5 staat op de planning voor begin september en gaat heten Schrijver.