Alan Jacobs - The pleasures of reading in an age of distraction

Alan Jacobs is een ‘Professor of English’ (Norton, Massachusetts) en geeft in die hoedanigheid regelmatig colleges Africaanse en Britse literatuur.
Zijn laatste boek ‘The pleasures of reading in an age of distraction’ is geschreven voor al die mensen die wel van lezen houden, maar merken dat het ze niet (meer) lukt de concentratie op te brengen om een boek te lezen. Of die er geen lol meer in hebben en denken dat lezen vooral betekent: lijsten van Belangrijke Boeken afvinken. Hij heeft dan ook weinig goeds te melden over boeken als How to read a book van Mortimer Adler, The Lifetime reading plan van Clifton Fadiman en 1001 boeken die je gelezen moet hebben. Boeken die ik toevallig (of niet) alle drie in de kast heb staan.

Hij pleit voor ‘reading at whim’ vrij vertaald lezen waar je zin in hebt, wat past bij de bui die je hebt. Boeken die je spontaan uit de kast trekt. Terwijl veel van ons nog steeds het idee hebben dat er lijsten zijn van boeken die je als lezer gelezen moet hebben! Wat dat betreft sluit Jacobs naadloos aan bij de discussies die daarover in de blogosphere gevoerd zijn.

“When I get to talk more fully with readers, I discover that for all their enthusiasm they often lack confidence: they wonder whether they are reading well, with focus and attentiveness, with discretion and discernment.”

Vooral over het ‘met focus’ heeft hij veel te zeggen, want

“many of them say that they used to be able to read but since becoming habituated to online reading and the short bursts of attention it encourages – or demands – simply can’t sit down with a book anymore. They fidget; they check their iPhones for email and Twitter updates”.

(citaat van Nicolas Carr - The Shallows).
Jacobs gaat vervolgens nogal fel in tegen de zgn. ‘Vigilant School’, de (meestal) mannen die ons wel even vertellen wat we moeten lezen. Bovengenoemde namen, maar ook iemand als Harold Bloom met zijn boek How to Read and Why krijgen er flink van langs.
Gewoon lezen wat je leuk vindt dus. Maar…..beperken we ons dan niet te veel? Zit er dan nog wel een uitdaging in het lezen? Immers niet alle boeken zijn even waardevol. Moeten we dan toch toegeven aan de ‘Vigilant School’? Jacobs dreigt hier in zijn eigen mes te vallen maar red zich door te zeggen dat hij hier een beroep doet op het lezersplezier. Dat zou altijd het belangrijkste criterium moeten zijn bij het lezen. En dan mag het ons best wat moeite kosten om een tekst te doorgronden. Hij noemt als voorbeeld het lezen van de voorgangers van een favoriete schrijver/schrijfster zoals de filosoof Hume de schrijfster Jane Austen heeft beïnvloed.

“Some forms of intellectual labor are worth the trouble. In those times when Whim isn’t quite enough, times that will come to us all, we discover this. Such work strenghtens our minds, makes us more capable of concentration, teaches us patience – and almost certainly a touch of humility as well, as we struggle to navigate the difficult (if elegant) terrain of Hume’s prose. But what do we have more need for, in our whirling mental worlds, than strenght and concentration and patience and humility? These are virtues worth aspiring to, especially because they lead to new and greater delights.”

Lezen is uitdagender en leuker als we een poging willen doen de vragen die de tekst ons stelt (ook als die impliciet zijn) te beantwoorden.

Hier borduurt Jacobs nog een poosje op voort, het gaat over aantekeningen maken (nooit doen bij romans), over ereaders (de vaardigheid om langere teksten geconcentreerd te lezen kwam bij Jacobs – heel paradoxaal – weer terug toen hij boeken op zijn Kindle ging lezen), over herlezen (doen!), over (te)snel lezen (veel boeken worden saaier naarmate je ze sneller leest). Meer tijd besteed hij aan het belang van het helemaal in een boek verdwijnen (lost in a good book) . Hij spreekt van ‘raptness’ (verrukt van iets zijn) en hoe heerlijk dat kan zijn, in een boek verdwijnen in een tijd waarin wij voornamelijk worden aangesproken op onze vaardigheid om overal snel en oppervlakkig op te reageren (‘hyper attention’).
Inderdaad, ik verlang ook wel eens terug naar het helemaal opgaan in een verhaal (het liefst een lekker dik boek). Het gebeurt mij soms nog wel eens, meestal bij een goed fantasy boek, maar veel minder vaak dan me lief is.

Daarna gaat het nog over (online) leesclubs, over het lezen in stilte en over het beoordelen van een boek. Ik zou nog wel meer citaten willen geven, maar dan wordt dit stukje te lang voor de degenen onder ons die (nog) veel moeite hebben met concentratie op een lange tekst :-)

Boeken over lezen en boeken vind ik altijd de moeite waard omdat het onderwerp me nauw aan het hart ligt. Daarom had ik dit boek in eerste instantie in mijn hoofd een waardering van 4 gegeven (van de 5). Maar nu ik er voor deze bespreking zo op terugkijk, was het op de keper beschouwd niet zo’n heel bijzonder boek en ook nog een beetje vervelend te lezen, omdat het in feite één lang essay is, zonder hoofdstukindeling. Nieuwe onderwerpen worden hooguit benadrukt door het eerste woord vet te drukken. Misschien heeft de auteur dit wel expres gedaan, om de lezer alvast te testen op zijn concentratie!

Mijn ebook is 140 pagina’s, maar het essay loopt maar tot pagina 117. Daarna volgen heel veel citaten over lezen, waarvan het vaak niet duidelijk is van wie het citaat is, en waarvan ik de relevantie ook niet altijd zag. Daar ben ik dus vrij snel doorheen gegaan.

Maar wat is nu eigenlijk mijn conclusie? Tja het geeft je als lezer weer eens zo’n duwtje, dingen die je eigenlijk wel weet worden weer eens bevestigd en dat vond ik persoonlijk wel fijn. Het zette mij wel weer even aan het nadenken over mijn leesgedrag, over lijstjes (want ook ik heb de neiging om lijstjes te maken om die dan te kunnen afvinken, terwijl ik dat eigenlijk helemaal niet leuk vind) en het maken van aantekeningen. Want ik merk dat ik het soms een vervelende klus vind om aantekeningen te maken bij een boek dat zich daar eigenlijk niet zo voor leent, dat je gewoon lekker achter elkaar door wilt lezen, waarbij je ‘in de flow’ van het verhaal wilt blijven. Reden waarom ik nu soms ook hele korte besprekingen plaats van boeken die zich naar mijn mening niet zo lenen voor een uitgebreide beschrijving.
Al met al, als je ervan houdt om te lezen over lezen en boeken, dan is dit toch een aanrader. Vind je dat een beetje geneuzel, sla het dan vooral over, misschien kan deze bespreking dan dienen als een samenvatting. Die toch wel een beetje lang is geworden, uiteindelijk. Pffff.